Wie moet er gaan stemmen?
Iedereen die in het bevolkingsregister van een Belgische gemeente of stad is ingeschreven en 18 jaar of ouder is, moet verplicht deelnemen aan de verkiezingen voor de Kamer en het Vlaams Parlement. Nieuw op 9 juni is dat ook 16- en 17-jarigen voor de eerste keer moeten stemmen voor het Europees Parlement.
Kleine nuance: gaan stemmen is dus verplicht, maar dat wil niet zeggen dat je effectief een stem moet uitbrengen. Blanco stemmen is niet verboden.
Wie mag niet stemmen?
Niet-Europeanen mogen niet stemmen. EU-burgers die in België verblijven wel. Maar ze kunnen enkel op kandidaten op Belgische lijsten stemmen, dus niet op kandidaten in hun eigen land. En ze moesten zich uiterlijk op 31 maart 2024 inschrijven.
Waar moet ik gaan stemmen?
Iedereen stemt in zijn eigen gemeente of stad. In principe ten laatste 15 dagen voor de verkiezingen kreeg je per post en soms ook online een oproepingsbrief in de bus. Daarin staat op welke locatie in je gemeente je precies moet gaan stemmen. Die stembrief en je identiteitskaart moet je meenemen naar het stemlokaal op 9 juni.
Wanneer kan ik mijn stem uitbrengen?
De stembureaus zijn geopend vanaf 8 uur ’s ochtends, het sluitingsuur hangt af van hoe er gestemd wordt. In de gemeenten waar nog op papier gestemd wordt, sluiten de bureaus om 14 uur. In de gemeenten waar elektronisch gestemd wordt, kan je tot 16 uur terecht. Ook dat staat op je stembrief vermeld.
Wat als ik mijn oproepingsbrief niet ontvangen heb?
Dan kan je in de week van de verkiezing (nu dus) een duplicaat aanvragen bij het gemeentebestuur. Niet stemmen omdat je geen oproepingsbrief zou ontvangen hebben, wordt voor alle duidelijkheid niet als geldige reden beschouwd.
Ik ben onlangs verhuisd, waar moet ik dan gaan stemmen?
In het stemlokaal dat vermeld staat op de oproepingsbrief. Stel dat je in Gent woonde en onlangs naar Brussel verhuisde en daar gedomicilieerd bent, zal je oproepingsbrief op je adres in Brussel komen, maar zal je toch in Gent moeten gaan stemmen.
Ga je met de trein kan je een vrijbiljet van de NMBS krijgen door je oproepingsbrief en identiteitskaart voor te leggen in het station. Bij terugkeer moet je een afgestempelde oproepingsbrief kunnen voorleggen. Het vervoersbewijs is geldig van de vrijdag voor de verkiezingen tot en met de eerste maandag erna. In andere gevallen, of als je een treinbiljet hebt gekocht, kan je online een aanvraag voor een verplaatsingsvergoeding indienen. Je krijgt dan het equivalent van het treinticket tussen beide gemeenten terugbetaald, ongeacht welk vervoersmiddel je gebruikte.
Zijn er reden om niet te gaan stemmen?
Stemmen is verplicht. Ben je toch van mening dat je een grondige reden hebt om niet te gaan, heb je twee opties: ofwel geef je een volmacht aan iemand, ofwel stuur je je onthoudingsredenen (met doktersattest of bijvoorbeeld een bewijs dat je een hotel geboekt hebt op 9 juni) door naar de vrederechter van het kanton waar je woont. Hij of zij zal dan oordelen of de opgegeven reden gegrond is. De contactgegevens van het vredegerecht kan je op het gemeentehuis krijgen.
Wat wordt als een geldige reden beschouwd?
De wet voorziet een aantal categorieën van mensen die vrijgesteld kunnen worden als ze er om vragen. Het gaat om zieken en gehandicapten die niet in staat zijn om naar het stembureau te komen, werknemers die vanwege hun beroep niet tijdig in het stembureau kunnen geraken, zelfstandigen, schippers en markt- of foorkramers die zich vanwege hun activiteit niet kunnen aanmelden in het stembureau. Maar ook vakantiegangers die op de verkiezingsdag niet in het land zijn, studenten die hun studie niet kunnen combineren met een bezoek aan het stemkantoor, gevangenen die uiteraard niet buiten mogen en tot slot gelovigen die om religieuze redenen niet in het stembureau aanwezig kunnen zijn.
Aan wie mag ik een volmacht geven?
Aan eender welke stemgerechtigde kiezer binnen dezelfde kieskring. Dat hoeft niet je partner, ouder of broer te zijn. Het kan een vriend of iemand anders zijn. Let wel: die persoon mag nog geen andere volmachten hebben. Die regel moet vermijden dat politici bijvoorbeeld meerdere volmachten gaan ronselen in rusthuizen. Nog een klein addertje: minderjarige kiezers en niet-Belgische EU-burgers mogen enkel stemmen voor kandidaten van het Europees Parlement. Zij kunnen dus geen volmacht uitoefenen voor een meerderjarige Belg.
Hoe geef ik een volmacht?
Om een volmacht te geven, moet je een volmachtformulier invullen. Enkel voor zelfstandigen of voor mensen die in het buitenland verblijven, kan het tot een dag voor de verkiezingen. Als het formulier geattesteerd is, moet zowel de volmachtgever als -krijger het document ondertekenen. Degene die de volmacht krijgt, moet eerst zelf stemmen in zijn eigen stembureau en daarna in het kiesbureau van degene die de volmacht geeft. Hij of zij moet het ingevulde en geattesteerde volmachtformulier bij hebben en zijn of haar eigen afgestempelde oproepingsbrief en identiteitskaart.
Mag ik mijn moeder helpen in het stemhokje?
Art 143 van het kieswetboek bepaalt dat een kiezer die wegens een handicap niet in staat is om zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn/haar stem uit te brengen, zich met de toestemming van de voorzitter door één persoon van de leden van het stembureau, kan laten begeleiden of bijstaan.
“In veel gevallen gebeurt dat door iemand die je kent, maar het kan dus ook door een van de bijzitters van het stembureau zijn. Het is de voorzitter van het stembureau die beslist”, zegt Koen Schuyten van de FOD Binnenlandse Zaken.
Riskeer ik een boete als ik gewoon niet ga stemmen?
Wie wegblijft zonder geldige reden bij een verkiezing waar zoals nu opkomstplicht geldt, riskeert in principe een geldboete van 40 tot 80 euro. Bij herhaling kan dat bedrag oplopen. De 16- en 17-jarigen die niet komen opdagen voor de Europese verkiezingen, moeten zich geen zorgen maken. Zij zullen sowieso geen straf krijgen, zo besliste de regering. In het verleden kregen enkel voorzitters en bijzitters van stemlokalen een boete als ze zonder reden hun kat stuurden. Gewone kiezers maar zelden.
Ook op zogeheten volmachtfraude staan boetes. “Wie een stem uitbrengt in de plaats van iemand die daar niet om heeft gevraagd, riskeert een geldboete tot 200 euro en zelfs gevangenisstraffen van één maand tot één jaar”, weet Schuyten. “Wanneer je volmacht geeft aan iemand terwijl je in werkelijkheid perfect zelf kon gaan stemmen, dan staat daar een boete tot 200 euro op.”
LEES OOK. Alle kieslijsten en kandidaten voor de federale, Vlaamse en Europese verkiezingen 2024
