De rechtbank in Den Haag heeft Gideon van Meijeren veroordeeld tot 200 uur werkstraf voor “opruiing tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag”. Volgens de rechter heeft het Tweede Kamerlid van Forum voor Democratie tijdens boerenprotesten en in een interview met de Belgische podcast ‘Compleetdenkers’ in 2022 “boeren de mogelijkheid voorgespiegeld van een gewelddadig protest tegen de overheid”. De politicus zegt keer op keer dat hij “geweldloos verzet” voorstaat. Hij stelt gestraft te zijn “voor het uiten van zijn mening” en spreekt van “een politiek strafproces”. Critici vrezen dat de veroordeling een gevaarlijk precedent schept dat het vrije politieke debat in de toekomst zal smoren.
“Ongelofelijk. Het is bevestigd: de rechtsstaat is dood en begraven. Ik ben er stil van”, twitterde rechtsfilosoof en presentatrice Raisa Blommestijn na de uitspraak van de rechter afgelopen dinsdag 11 juni. “De veroordeling van Gideon van Meijeren is een ernstige aantasting van de vrijheid van meningsuiting van ons allemaal. We zien het in binnen- en buitenland: via het rechtssysteem wordt dissidenten het zwijgen opgelegd. Onacceptabel.”
De rechter stelde in zijn vonnis dat de positie van de FVD’er als volksvertegenwoordiger “hem de gelegenheid geeft zijn denkbeelden met een bepaalde impact naar buiten te brengen. Deze positie brengt ook een bepaalde verantwoordelijkheid met zich mee. De verdachte heeft als Tweede Kamerlid in een periode van maatschappelijke onrust ontevreden boeren de mogelijkheid voorgespiegeld van een gewelddadig protest tegen de overheid. Dit deed hij tegen de achtergrond van anti-overheidssentimenten in Nederland als gevolg van de coronamaatregelen en, op grotere schaal, pogingen tot omverwerping van regimes in de VS en Sri Lanka. De rechtbank rekent hem aan dat hij oproept tot gewelddadig protest tegen een overheid waar hij nota bene zelf een belangrijk onderdeel van vormt als volksvertegenwoordiger.”
De veroordeling van Van Meijeren toont aan dat de scheidslijn tussen (politieke) opvattingen, meningen en (strafbare) opruiing flinterdun is geworden. En bovenal dat het Openbaar Ministerie (OM) zeer selectief is in wat ze aangrijpt om te dagvaarden bij de rechter. “Het artikel op basis waarvan Van Meijeren is veroordeeld, gaat over opruiing tot geweld of tot het plegen van een strafbaar feit. Het oproepen tot het blokkeren van de A12, is evengoed strafbaar volgens dit artikel. Daar is nog nooit iemand voor vervolgd”, stelt emeritus-hoogleraar Staats- en Bestuursrecht en Algemene Staatsleer Jos Teunissen tegenover De Andere Krant. “Sterker nog, de advocaat-generaal (AG) van het OM Den Bosch, Winfried Korver, was zelfs aanwezig bij een blokkade. Als Van Meijeren vanwege zijn ambt extra verantwoordelijkheid wordt toegedicht, zou dit voor de AG van het OM zeker moeten gelden.”
Het vonnis schept een gevaarlijk precedent met mogelijk grote gevolgen voor het openbaar politieke en/of publieke debat, zegt rechtsfilosoof Paul Cliteur. “De rechter maakt Van Meijeren tot ‘onderdeel van de overheid’, terwijl hij nou juist volgens onze grondwet als oppositiepoliticus de aangewezen persoon is om de overheid te bekritiseren. De rechtbank legt zware beperkingen op aan de vrijheid van expressie voor een Kamerlid, terwijl een Kamerlid, als lid van de volksvertegenwoordiging, juist geroepen is tot het kritiseren en controleren van de regering. Van Meijeren heeft talloze keren opgeroepen tot geweldloos verzet. De rechter lijkt daar wel doof voor.”
Journalist Joost Niemöller bekritiseert ook het meten met twee maten. “Politieke rechtspraak, zegt Gideon van Meijeren. En zo is het. Herinnert u zich nog de zaak Akwasi? Letterlijk oproepen tot geweld voor een massa. Die zaak kwam niet. Het OM had er geen mening over. Zelfs de koning steunde hem”, tweette Niemöller. Een ander voorbeeld is een bedreiging van politicus Geert Wilders. Iemand stuurde hem de tekst “als ik jou tegenkom, dan krijg jij een kogel door je hoofd heen”. De PVV-leider deed aangifte, maar het OM liet op 26 januari 2023 weten er niks mee te doen. “Vandaag brief OM: Er is een betere oplossing dan straf. Een reprimandegesprek”, tweette Wilders op 26 januari 2023. In 2022 is er bij het OM aangifte gedaan tegen voormalig VWS-minister Hugo de Jonge, die in de coronacrisis op tv beweerde “dat we het risico houden dat de zorg overbelast raakt door mensen die niet gevaccineerd zijn”, waarmee hij de samenleving onder hoogspanning heeft gezet. Het OM weigerde iets te doen met duizenden aangiftes. “Volgens de aangifte zou hij als minister van VWS hebben aangezet tot haat, geweld en discriminatie tegen personen die zich niet willen laten vaccineren tegen corona. Ook zou hij zich volgens de aangifte schuldig hebben gemaakt aan groepsbelediging, bedreiging, dwang en belaging van ongevaccineerden. Maar in de aangehaalde uitspraken ziet het OM geen begin van een verdenking van deze of andere strafbare feiten”, schrijft het OM op 16 juni 2022.
Cliteur trekt een vergelijking met het recentelijke geweld dat is aangericht door de demonstranten in Amsterdam. “De Amsterdamse autoriteiten hebben weken gezwegen toen de Universiteit van Amsterdam werd bezet. Er is voor miljoenen aan schade aangericht. Dáár had je dus wel zeer gewelddadige en vandalistische protesten. Niemand wordt vervolgd. Door als overheid te talmen en te zwijgen, moedig je studenten aan om door te gaan met hun geweld.” Teunissen: “De selectiviteit die uit deze voorbeelden spreekt zal het vertrouwen van veel mensen in de rechtstaat geen goed doen.”
Het is dan ook niet vreemd dat Van Meijeren spreekt van “een politiek strafproces” tegen hem. Hij gaf aan zich als parlementariër in te zetten voor minderheden, met als doel te waarschuwen voor totalitaire tendensen. “Ik keur het gebruik van geweld ten diepste af”, stelde hij. “Het voelt onwerkelijk dat ik terechtsta, omdat ik zou hebben opgeroepen tot geweld tegen de overheid. Ik ben veroordeeld voor het uiten van mijn mening.”
Volgens Cliteur moet de rechterlijke macht dringend worden hervormd. “De recente verkiezingsuitslagen zouden moeten worden vertaald in de samenstelling van onze rechterlijke macht, zowel zittend als staand. Rechters moeten bij het koffiezetapparaat een collega tegenkomen die op de PVV stemt of FVD. Nu werken daar alleen maar mensen die elke avond NRC lezen en dus een vertekend beeld van de werkelijkheid hebben.”
Sid Lukkassen, auteur van het recente boek ‘De Greep op de publieke opinie’, waarin hij de invloed van media en culturele instituties op de publieke opinie en politieke besluitvorming analyseert, stelt dat het “anno 2024 niet meer uitmaakt wat je zegt, alleen nog hoe jouw uitspraak kan worden geïnterpreteerd. Iedereen die tegen de heersende klasse ingaat, is vanaf nu vogelvrij.”
De rechtbank vond de geëiste 200 uur taakstraf van het OM gepast en noodzakelijk. Er werd geen voorwaardelijke straf toegekend, omdat Van Meijeren stelt geen voorwaarden te zullen naleven. Direct na de uitspraak kondigde de politicus aan in hoger beroep te gaan.
