In Delfzijl werden illegaal bomen gekapt, alvorens er een asielzoekerscentrum verrees. Het bleek om een ‘vergissing’ te gaan, het COA beloofde bomen terug te planten, maar het kwaad was al geschied. In Almelo gebeurde hetzelfde. In Albergen, waar burgers twee jaar terug ineens geconfronteerd werden met de komst van een azc in hotel ’t Elshuys, vonden verbouwingsactiviteiten plaats nog voordat er een bouwvergunning was. Ook waren er sloopwerkzaamheden, terwijl asbestonderzoek nog gedaan moest worden. In Schalkhaar spanden bewoners een zaak aan tegen het COA, omdat er nog geen bouwvergunning was. De rechter stelde ze in het gelijk, maar oordeelde vanwege de urgentie van het asielzoekersvraagstuk dat de bouw toch mocht doorgaan. In Gilze ging COA voortvarend aan de slag met het opknappen van een Rijksmonument, maar het zelfstandig bestuursorgaan dat valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Justitie en Veiligheid, bleek de regels aan de laars te lappen.
John de Vries, voorman van Stichting Democratisch Recht Albergen, een groep bezorgde omwonenden uit Albergen, bracht de situatie rond azc’s in heel Nederland in kaart. Hij constateert dat in veel gevallen burgers niet of nauwelijks zijn betrokkenheid bij het besluitvormingsproces. “Het COA weigert met ons in gesprek te gaan”, zegt hij. Woordvoerder van COA Overijssel, Bob van ’t Klooster, ontkent dit en stelt dat er wél veel communicatie is geweest met de bewoners van Albergen. De Vries: “Ze liegen alsof het gedrukt staat.” Over Almelo meldt Van ’t Klooster niet op de hoogte te zijn van de illegale bomenkap. Wel benadrukt hij de duurzaamheid van het nieuwe azc. “Dat gaat vele malen verder dan alleen herplanting van een paar bomen.”
Naast het niet opvolgen van de juiste (bouw)procedures, stelt De Vries dat het COA ook het ware verhaal over geweldsoverlast, intimidatie en diefstal rond azc’s onder de pet houdt. Inwoners van het 10.000 inwoners tellende dorpje Budel (Noord-Brabant) klagen hier volgens hem al sinds de komst van het azc in het dorp over. Datzelfde geldt voor de inwoners van Winterswijk (Gelderland), die meer overlast ervoeren sinds het asielzoekersaantal is opgekrikt van 400 naar 500. COA-woordvoerder Gelderland Edward Ernst zegt met klem dat dergelijke overlastincidenten “incidenteel zijn en niet representatief voor de totale situatie”.
In het Groningse Zuidbroek was zelfs toezicht nodig van de Koninklijke Marechaussee, zo meldt de NOS. Alet Bouwmeester van COA Groningen, Friesland en Drenthe ontkent dit echter. “Problemen zijn niet schering en inslag”, zegt ze. “Ik werk ook op veel goede locaties, waar de mensen graag willen participeren. Als je kijkt naar incidentenrapportages, dan zie je dat het merendeel gaat over het niet volgen van huisregels, zoals bijvoorbeeld roken op de kamer.”
In het asielzoekerscentrum in het Gelderse Wageningen werd een incident gemeld van vier illegaal bij landgenoten verblijvende Algerijnen die in het bezit waren van wapens en gestolen telefoons. Vier politieagenten moesten eraan te pas komen om deze mensen te verwijderen. Ernst: “Er is incidenteel sprake van bezoek van mensen die niet thuishoren op het azc. Zodra hiervan sprake is én dit bekend is bij de medewerkers van het COA, worden deze mensen per direct – en eventueel met hulp van de politie – van het terrein verwijderd.” Net als Bouwmeester onderstreept hij het feit dat asielzoekerscentra vrije in- en uitloop kennen. Het COA, dat zegt transparantie hoog in het vaandel te hebben staan, meldt dat de veiligheid van zowel asielzoekers als medewerkers voortdurend gemonitord wordt en dat alle incidenten worden geregistreerd en in verschillende categorieën ondergebracht. De laatste registratielijst (zie link) stamt uit 2022 en is online terug te vinden.
De Vries, die in het verleden voor de marechaussee werkte, vertrouwt deze registraties niet. Hij stelt dat er ook niet wordt voldaan aan verzoeken in het kader van de Woo (Wet open overheid), als het gaat om criminele gedragingen met betrekking tot azc’s. In reactie daarop zette hij zelf een meldsysteem op. “Zo kunnen we alle meldingen zelf bijhouden voor een eerlijk en objectief inzicht.” Eerder deed hij Woo-verzoeken bij de politie, waarin hij cijfers opvroeg van het azc Almelo. “Daar hadden ze 45 overtredingen/misdrijven in anderhalf jaar en dan zat diefstal er nog niet tussen.” Incidenten die hij zelf had geregistreerd, waar de politie aan te pas kwam, kwamen volgens hem niet terug in de rapportages. “De politie is niet open en eerlijk omtrent de criminaliteitscijfers buiten het azc en over de daar wonende mensen. Ze zijn niet gebaat bij eerlijke cijfers, omdat dan de beerput open gaat.”
Hij verwijst ook naar het Overijsselse Schalkhaar, waar twee azc’s zijn met in totaal 650 asielzoekers. In het dorp zijn officieel 519 incidenten geregistreerd, waarvan ruim de helft volgens COA gerelateerd is aan het overtreden van huisregels en de andere helft betrekking heeft op geweld en agressie tegen personen (bijna 200) en zelfdestructieve actie(s) en suïcidale dreiging (50). Deze cijfers zijn niet volledig, meldt een buurtbewoner die anoniem wenst te blijven aan De Andere Krant. “Het aantal asielzoekers is zes jaar geleden uitgebreid naar 650 bewoners. Daarna is er meer overlast gekomen. De situatie zou tijdelijk zijn, maar bleef zo. We zijn toen op gesprek gegaan bij de gemeente, die vervolgens tot onze verbazing riep: “Het is al definitief. Inmiddels is er uitbreiding geweest met 70 statushouders op het terrein, wat ze zelf een tussenlocatie noemen. Ondertussen is het aantal dus 720.”
De anonieme buurtbewoner stoort zich nog het meest aan het gebrek aan communicatie vanuit het COA, politie en de lokale politiek. ”De eerste keer wilden ze tijdens de bouwvak opeens een vergadering plannen, terwijl iedereen op vakantie was. De toename van criminaliteit wordt gebagatelliseerd. Ze praten vanuit de gemeente en de politie altijd over een gevoel van veiligheid. Ze zullen nooit over harde feiten praten, want dat kunnen ze niet.” De Vries zegt helemaal niks tegen asielzoekers te hebben. “Het stond een poos terug in de krant, dat wij het zat waren vanwege toename van criminaliteit, maar dat is niet zo. Dat we niet serieus genomen worden, dat vinden we erg. Een tijd geleden had de burgemeester, Ron König (D66), een gesprek met een vrouw, die aangaf zich angstig te voelen. Hij liep gewoon van haar weg en maakte de opmerking dat de vrouw liep te zeuren. Weet je wat het is? Je wordt gelijk aangeduid als racist. We zijn niet tegen asielzoekers. We zijn tegen de manier waarop de gemeente ons dit door de strot drukt. Deze zomer zou de tijdelijke verhoging teruggezet moeten worden. Dat gaan we nauwlettend in de gaten houden.”
