Hij is een van de meeste invloedrijke journalisten ter wereld, maar vrijwel niemand die hem kent: de 60-jarige Amerikaan Drew Sullivan is medeoprichter en hoofd van het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP). Het OCCRP werd in 2008 opgericht in de Bosnische hoofdstad Sarajevo, aanvankelijk als een medianetwerk voor het uitvoeren van onderzoeken naar georganiseerde misdaad en corruptie in de Balkanregio. Zestien jaar later is het OCCRP, in de woorden van Sullivan, “de grootste onderzoeksjournalistieke organisatie op aarde”. Met een jaarlijks budget van 20 miljoen euro en 200 medewerkers verspreid over alle continenten heeft het OCCRP zowel de grootste internationale onderzoeksjournalistieke projecten van de afgelopen jaren in gang gezet als eraan bijgedragen, waarvan The Panama Papers waarschijnlijk wel het bekendste is. In 2015 berichtte het OCCRP over een grote verzameling vertrouwelijke documenten van de Panamese juridische en zakelijke dienstverlener Mossack Fonseca, die belastingfraude en andere illegale praktijken aan het licht bracht van prominente personen. Andere onthullingen volgden, onder vermelding van luistterijke namen als The Pandora Papers, Suisse Secrets, Narco Files, Pegasus Project, Cyprus Confidential en Laundromat.
Het OCCRP, dat inmiddels kantoor houdt in Washington, Amsterdam en Sarajevo, werkt voor zijn onthullingen steeds samen met tientallen mediaorganisaties van over de hele wereld. “Iedereen die een wereldwijd bereik zoekt, kan op het OCCRP afstappen en 100 verslaggevers krijgen”, zegt Sullivan. Onder de mediapartners van het OCCRP bevinden zich prestigieuze titels als The New York Times en The Washington Post in de VS, The Guardian in Groot-Brittannië, Der Spiegel en Süddeutsche Zeitung in Duitsland en Le Monde in Frankrijk. In Nederland heeft het OCCRP samengewerkt met onder meer Trouw, Het Financieele Dagblad, NRC, De Groene, Follow the Money, Platform Investico en NOS Nieuwsuur.
Het OCCRP presenteert zich als onafhankelijk, maar is in werkelijkheid in hoge mate afhankelijk van de Amerikaanse overheid, blijkt uit een gezamenlijk onderzoek van journalisten van Mediapart, Drop Site News (VS), Il Fatto Quotidiano (Italië), Reporters United (Griekenland) en de Duitse publieke omroep NDR. De onderzoekers stellen vast dat het OCCRP is opgericht met financiële steun van de US Bureau of International Narcotics and Law Enforcement Affairs. Nog steeds levert Washington ongeveer de helft van het budget van het OCCRP.
Hoewel het OCCRP op zijn website erkent financiering te ontvangen van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, met name via USAID, verbergt de organisatie de omvang van de financiering en de voorwaarden die eraan verbonden zijn. De financiering door de Amerikaanse overheid wordt ook nooit genoemd in door het OCCRP geproduceerde artikelen.
Sinds de oprichting heeft het OCCRP minstens 47 miljoen dollar ontvangen van de Amerikaanse overheid‚ zo blijkt uit de openbare financiële audits die de organisatie verplicht is aan de Amerikaanse overheid te verstrekken, naast 1,1 miljoen dollar van de Europese Unie, 7 miljoen van het Verenigd Koninkrijk, 4 miljoen van Zweden en in totaal 2 miljoen van Denemarken, Zwitserland, Slowakije en Frankrijk.
Het OCCRP zegt in een reactie dat ze zich niet laten beïnvloeden door hun grootste geldschieter. “Vanaf het begin hebben we maatregelen getroffen die ervoor zorgden dat overheidssubsidies de journalistiek van het OCCRP niet konden beinvloeden. We zijn ervan overtuigd dat geen enkele overheid of donateur redactionele controle heeft uitgeoefend op de OCCRP-rapportage.”
De mediaorganisaties die samenwerkten aan het onderzoek naar het OCCRP stellen echter dat er wel degelijk sprake is van beïnvloeding. Zo oormerkt de Amerikaanse overheid het onderzoek van het OCCRP. Zij verstrekt fondsen die het OCCRP verplicht is te gebruiken voor onderzoek naar Rusland, Venezuela of andere landen waar Washington mee in de clinch ligt. Ook hebben de Amerikanen aan de financiering de voorwaarde verbonden dat ze een veto kunnen uitspreken tegen de benoeming of herbenoeming van “belangrijke personeelsleden” als Sullivan. Verder doet het OCCRP geen onderzoek naar louche zaken in de VS of in andere landen waar het geld van ontvangt. Het OCCRP moet zich daarnaast houden aan de Amerikaanse Foreign Assistance Act, die betrekking heeft op hulp die in het buitenland wordt verstrekt. Deze wet bepaalt dat de financiering in lijn moet zijn met — en moet bijdragen aan — het buitenlandse beleid en de economische belangen van de VS. De dossiers op de website van het OCCRP geven ook de prioriteiten van de organisatie aan: de onderzoeken richten zich op Rusland (twee dossiers) Oekraïne‚ Georgië‚ en Kirgizistan.
“Het beleid dat we hebben is dat we geen verslag doen van een land met hun eigen geld”, gaf Sullivan toe in een interview met de NDR. “Ik denk dat de Amerikaanse overheid dat niet toestaat. Maar zelfs in landen die die bepalingen niet hanteren, doen we dat niet omdat het je in een soort belangenconflict brengt, en je wilt uit die situaties wegblijven.” Ondanks deze bekentenis heeft het OCCRP gedreigd met juridische stappen tegen de media die hebben samengewerkt aan het onderzoek naar de organisatie. In de Nederlandse media is niet gereageerd op de onthullingen. ¾
dakl.nl/hidden-links
.
