De Navo bestaat 75 jaar en dat moet gevierd worden. Het militaire bondgenootschap van Noord-Amerika en Europese landen houdt tot en met mei een oefening ter afschrikking van de Russische krijgsmacht. Het zou gaan om “de grootste militaire oefening sinds het einde van de Koude Oorlog”. De Nederlandse minister van Defensie, Kajsa Ollongren, meldde afgelopen maand trots dat Nederlandse militairen hun steentje bijdragen. “Nederland maakt deel uit van de Navo-oefening Nordic Response in Noorwegen”, schreef ze op X. “Samen met twaalf andere landen oefenen we met in totaal 20.000 manschappen, 50 schepen en meer dan 100 luchtvaartuigen onze inzet en geven we een stevig signaal af richting Rusland.” Ze sloot haar bericht af met #NATO75.
Nordic Response maakt onderdeel uit van Steadfast Defender, een oefening waaraan 32 Navo-lidstaten meedoen met in totaal 90.000 militairen. “Ze oefenen wat ze moeten doen bij een aanval op een Navo-lidstaat”, aldus het Nederlandse ministerie van Defensie. “Navo-lidstaten beschouwen een aanval tegen één lidstaat als een aanval tegen alle lidstaten.” Niet alleen oefenen de Nederlandse militairen in Noorwegen, ook trekken ze naar Polen, Litouwen, Hongarije en Roemenië. De oefening begon afgelopen maand. Eind mei gaat iedereen weer naar huis. Tenzij er iets tussen komt, zoals een directe confrontatie tussen Rusland en de Navo.
De spanning tussen Rusland en het Westen is er niet minder op geworden. Overheerste bij de Navo-lidstaten aanvankelijk de vrees direct betrokken te raken bij het conflict in Oekraïne, gaandeweg zochten zij steeds verder de grenzen op. Het Westen ging van de levering van helmen, schervenvesten en pantservoertuigen naar de verstrekking van defensieve wapens als luchtafweergeschut – om vervolgens over te gaan op de levering van offensieve wapens, waaronder raketten voor de middellange afstand en F-16’s. Aanvankelijk werd daarbij het voorbehoud gemaakt dat Kiev deze niet mocht inzetten op Russisch grondgebied, maar ook dat staan de VS en bondgenoten inmiddels toe.
Dat een en ander nog steeds niet geleid heeft tot een militaire vergeldingsactie van de Russen, zal door sommigen in het Westen wellicht worden opgevat als een aanmoediging om door te gaan op de ingeslagen weg. Zo dacht de Franse president Emanuel Macron onlangs hardop na over de inzet van Franse troepen in Oekraïne. Er waren voor Frankrijk, zo liet hij weten, geen rode lijnen meer. Op 15 maart sprak de Letse president Edgars Rinkēvičs zijn “volledige steun” uit aan Macron. “We moeten geen rode lijnen trekken voor onszelf, we moeten rode lijnen trekken voor Rusland en we moeten niet bang zijn om deze bij hen af te dwingen”, zo zei hij. Rinkēvičs sloot af met de woorden “Russia delenda est”, in een verwijzing naar een bekend citaat van Marcus Porcius Cato, een politicus uit het oude Rome die bij herhaling zijn speeches afsloot met de oproep dat de stad Carthago vernietigd moest worden (“Ceterum censeo Carthaginem esse delendam”).
Het is een publiek geheim dat het Westen al heel lang militair actief is in Oekraïne. Militairen uit Navo-landen instrueren hun Oekraïense collega’s bij de ingebruikname van nieuwe wapens en ze helpen ze aan informatie die ze kunnen gebruiken voor de aanval op Russische doelen. Afgelopen maand werd de Duitse regering ernstig in verlegenheid gebracht door de publicatie van een onderschepte opname van een conversatie tussen Duitse militairen die van gedachten wisselden over het plegen van een aanslag op de Russische Krimbrug. Gevochten wordt er ook door buitenlanders aan Oekraïense zijde, maar officieel niet onder de vlag van de Navo of een Navo-lidstaat. Het Russische ministerie tweette op 15 maart dat er vanaf 24 februari 2022 “13.387 buitenlandse huurlingen gearriveerd zijn in Oekraïne om te vechten voor de neonazi’s”. Onder hen zouden zich 64 Nederlanders bevinden of hebben bevonden. Van hen zouden er 23 zijn “geëlimineerd”. In totaal zijn er volgens het ministerie 5962 buitenlandse strijders omgekomen, waarvan de meesten Polen: 1497.
Het Amerikaanse zakentijdschrift Forbes rapporteerde vorige maand dat de Russische krijgsmacht twee Amerikaanse Patriot-luchtafweerinstallaties had uitgeschakeld die in gebruik waren bij de Oekraïners. De bemanning van de installaties zou daarbij om het leven zijn gekomen. De Russische volksvertegenwoordiger Mikhail Sheremet verklaarde tegenover het staatsmedium RIA dat het mogelijk Amerikanen betrof. Het Amerikaanse weekblad Newsweek vroeg het Amerikaanse ministerie van oorlog, het Pentagon, om een reactie. Dit liet via een woordvoerder weten: “Ik kan geen Amerikaanse gewonden bevestigen, omdat er geen Amerikaanse militairen betrokken zijn bij de gevechten.”
Behalve de VS heeft ook Nederland Patriots geleverd aan Oekraïne. Waren het dan misschien Nederlandse instructeurs of bemanningsleden die waren omgekomen of gewond geraakt bij de Russische aanval? Een woordvoerder van het Nederlandse ministerie van Defensie reageert geïrriteerd als hem daarnaar gevraagd wordt. “Ik ga daar niet op reageren”, zegt hij. Later belt hij terug met de boodschap dat er geen Nederlanders zijn omgekomen of gewond geraakt bij een aanval op Patriot-installaties. “Er zijn geen Nederlandse militairen actief in Oekraïne.”
Vriend en vijand zijn het erover eens dat de Oekraïense defensie piept en kraakt. De Russische krijgsmacht boekt al maandenlang terreinwinst. Oekraïne heeft een tekort aan alles: manschappen, munitie en wapens. Aan artilleriegranaten en luchtafweerraketten ontbreekt het, omdat de Europeanen niet snel genoeg kunnen leveren en de Amerikanen gehinderd worden door de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden die geen cent meer willen uitgeven aan Oekraïne zolang president Joe Biden de bewaking aan de grens met Mexico niet op orde heeft. Aan manschappen ontbreekt het Kiev, omdat er honderdduizenden zijn uitgeschakeld door de Russen en er daarnaast honderdduizenden het land ontvlucht zijn of op andere manieren de dienstplicht ontwijken. Tezelfdertijd zou het Russische ministerie van Defensie de mobilisatie voorbereiden van nog eens 300.000 mannen en vrouwen. Dit met het oog op de verovering van Charkov, de op een na de grootste stad van Oekraïne en de hoofdstad van de gelijknamige provincie. Dit meldde althans afgelopen week Verstka, een dissident Russisch medium, op basis van diverse bronnen binnen de Russische overheid.
Tegelijk zijn er de berichten dat Rusland zich opmaakt voor een directe confrontatie met de Navo. Zo ging er onlangs veel aandacht uit naar de nieuwsbrief van 25 maart van de Amerikaanse Institute For the Study of War. “Verschillende Russische financiële, economische en militaire indicatoren duiden erop dat Rusland zich voorbereidt op een grootschalig conventioneel conflict met de Navo, niet op korte termijn, maar waarschijnlijk sneller dan sommige westerse analisten aanvankelijk hebben beweerd.” Dat was een cryptische zinsnede, maar in elk geval werd uit het vervolg van de nieuwsbrief duidelijk dat het instituut op geen enkele manier wilde beweren dat de Russen zich voorbereiden op een aanval op een Navo-lidstaat. Toch was dat wat diverse westerse media ervan maakten. “Alarm om Russische dreiging richting Navo”, kopte de Telegraaf.
De Russische president Vladimir Poetin heeft herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat zijn land conventioneel niet is opgewassen tegen de Navo en hij daarom niet zal aarzelen kernwapens in te zetten wanneer een conventionele Navo-aanval het voorbestaan van de Russische Federatie in gevaar zou brengen. Diverse Amerikaanse oud-politici, militairen en inlichtingenofficieren, onder wie Scott Ritter, Douglas MacGregor en Ray McGovern, vrezen dat het sturen van Franse troepen naar Oekraïne een dergelijk scenario akelig dichtbij zal brengen. Zij stuurden afgelopen week een brandbrief naar president Joe Biden, waarin ze hem opriepen Macron publiekelijk tot de orde te roepen. Een gevecht tussen Franse en Russische troepen in Oekraïne, zou de Franse president ertoe kunnen bewegen een beroep te doen op Artikel 5 van het Navo-handvest. Dit artikel verplicht de lidstatenop de bres te springen voor een bondgenoot indien deze wordt aangevallen. In het geval de Navo en de Rusland in Oekraïne slaags raken met elkaar, kan de strijd al snel een grensoverschrijdend karakter krijgen, met een nucleaire uitwisseling tot gevolg, zo vrezen de 23 ondertekenaars van de brief.
