Hoe is dit ongeval kunnen gebeuren?
Zondag raakte bekend dat er een ongeluk had plaatsgevonden. De helikopter waarmee Raisi en de minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amir-Abdollahian terugreisden van een werkbezoek aan de grens met Azerbeidzjan vloog in een konvooi van drie. Volgens Iraanse staatsmedia is de helikopter met de president aan boord tegen een bergtop gevlogen en was er “geen teken van leven”. De dichte mist en het slechte weer heeft vermoedelijk een rol gespeeld, maar er is nog veel onduidelijkheid. (Lees verder onder de kaart)
Hoe belangrijk voor het regime is de president?
Door de band haalt bij ons voornamelijk ayatollah Ali Khamenei, de ‘opperste leider’ van Iran, het nieuws. Alsnog is de president een figuur met veel macht. “Al staat Raisi wel onder Khamenei’’, zegt Peyman Jafari, Iran-expert en historicus aan de Amerikaanse universiteit William and Mary. “De dagelijkse leiding van het land valt wel degelijk onder hem. De opperste leider bepaalt de hoofdlijnen, maar dagelijkse politieke zaken, economie en buitenlandpolitiek zijn voor de rekening van de president.” (Lees verder onder de foto)
De hulpdiensten rukten uit, maar konden niets meer doen voor de inzittenden van de helikopter. — © via REUTERS
Wat voor figuur was president Raisi?
Raisi werd beschouwd als een aartsconservatieve hardliner. Hij was een vertrouweling van Khamenei – de geestelijke leider van Iran – en werd gezien als een van diens mogelijke opvolgers. “Maar bij het volk was hij bijzonder onpopulair”, zegt Iran-expert Peyman Jaffari. “In 2021 werd hij verkozen tijdens verkiezingen met een uitzonderlijk lage opkomst, wat zijn legitimiteit en dat van het regime niet ten goede kwam. Zelfs bij de conservatieve achterban die op hem gestemd heeft in 2021, groeide de onvrede omdat hij heeft zijn belofte om de economie uit het slop te trekken niet heeft waargemaakt. Ook zijn bloedige optreden tegen protesten heeft zijn populariteit, zeker bij vrouwen, jongeren, progressieven en hervormers, nog verder de dieperik ingejaagd. Het doet allemaal afbreuk aan de almaar afkalvende legitimiteit van het regime. Zaak is dat zijn dood alweer een element toevoegt aan een al zeer diepe politieke crisis.” (Lees verder onder de video)
Hoe moet het nu verder? Staan er opvolgers klaar?
“In geval van het overlijden van de president neemt de vicepresident het bestuur over”, zegt Iran-expert Jaffari. Ayatollah Ali Khamenei heeft intussen de 68-jarige vicepresident Mohammad Mokhber aangeduid als president ad interim. Ook kondigde hij vijf dagen van nationale rouw aan. “Vervolgens moeten er binnen de vijftig dagen nieuwe verkiezingen gehouden worden.”
Wat betreft een mogelijke opvolger: “De ‘Raad van Hoeders’ moet kandidaten goedkeuren.” Op die manier komen enkel getrouwen van het regime en conservatieve figuren aan de macht. “Enkele maanden geleden nog hebben ze heel wat hervormingsgezinde kandidaten voor de ‘Raad van Experts’ (nog een ander theologisch orgaan met veel macht in Iran, red.) afgekeurd. Enkel conservatieve, kleurloze figuren raken door die filter, wat de legitimiteit van het regime nog verder uitholt.”
Hier staat ingevoegde content uit een social media netwerk dat cookies wil schrijven of uitlezen. U heeft hiervoor geen toestemming gegeven.
Gaan er nu nieuwe protesten uitbreken?
In de herfst van 2022 ontketende de dood van Mahsa Amini massale protesten in Iran. De 22-jarige Iraans-Koerdische kwam om nadat ze door de zedenpolitie werd opgepakt voor het overtreden van de strenge kledingvoorschriften voor vrouwen. Iraniërs demonstreerden in het hele land massaal tegen het repressieve regeringsbeleid en het staatssysteem. De ordediensten traden hardhandig op om de protesten neer te slaan: tienduizenden betogers werden opgepakt en honderden mensen kwamen om of werden geëxecuteerd.
“Dit zou een opening kunnen creëren”, zegt Iran-expert Jafari nog. “Maar mijn aanvoelen is dat de totale patstelling overheerst: er is een voedingsbodem voor protest, maar aan de andere kant is geen enkele partij of leider erin geslaagd die te kanaliseren en om te vormen in échte oppositie.”
