-Cultuur onder Vuur- Klaas Knot: miljardenverlies DNB is voor belastingbetaler

Waar komt het miljardenverlies van DNB vandaan? In 2014 startte de ECB een nieuw programma van Quantative Easing (QE). Dat wil zeggen: de economie aanjagen door te zorgen dat er meer en goedkoper geld beschikbaar komt. Dat doe doet de ECB door centrale banken, waaronder DNB, grootschalig obligaties (overheidsschulden) te laten opkopen. Bij de coronacrisis werd het allemaal nog eens dunnetjes overgedaan. Maar wat doe je als die door onvoorziene stijging van de kapitaalmarktrente opeens waarde verliezen?

Want dat is nu aan de orde. Volgens de kritiek van econoom en oud-topman van Robeco, Georg Möller, heeft DNB het verlies toegedekt door die obligaties in haar jaarverslag te boeken tegen een waarde die op de kostprijs is gebaseerd, terwijl de huidige marktwaarde al lang veel lager ligt. DNB kan dan wel doen alsof het verlies niet zo erg is, aldus Möller in Het Financieele Dagblad, omdat er geen geld bij hoeft. Maar die vlieger gaat niet op, omdat “het vermogen van DNB aan alle Nederlanders toebehoort”. Möller: “En of we nu wel of niet bijstorten: verlies is verlies. Als de Nederlandse schatkist langdurig winstuitkering van DNB ontbeert, is dat ook een vorm van bijstorten. Immers, de belastingbetaler moet het gat in de Rijksbegroting dekken.”

Dan is er nog iets. Ook al lijkt Knot zich vaak drukker te maken over klimaatopwarming, DNB is toezichthouder op het bankwezen. Dat is haar kerntaak. Wat te denken als die er zelf een potje van maakt? “Dit is wel heel bijzonder”, schrijft Möller, “de toezichthouder op de solvabiliteit van het bankwezen verspeelt zelf met het uitoefenen van haar bedrijfsactiviteiten haar eigen vermogen.” En met recht concludeert hij: “Dat maakt haar toezicht op het commerciële bankwezen er niet geloofwaardiger op.” Bovendien kan ze zonder buffers de prijsstabiliteit en – als ze straks haar hand bij de overheid moet ophouden – haar eigen onafhankelijkheid niet meer bewaken.

Dat verwijt snijdt hout. DNB heeft zelf niet gedaan waar ze andere banken graag op wijst: rekening houden met risico’s. Zoals Möller zegt: “Als toezichthouders leggen de centrale bankiers wél andere partijen op de pijnbank met hun stresstesten en what if-scenario’s. Maar ze hebben zichzelf overgeslagen.” De gevolgen zijn enorm. Overheden zijn onder invloed van de opeenvolgende kwantitatieve verruimingen en het goedkope geld nog veel meer schulden gaan maken dan ze toch al deden. Vooral de ‘knoflooklanden’ die daar toch al toe geneigd waren, zoals Spanje, Italië en Frankrijk. En natuurlijk gooide in Nederland Rutte IV handenvol geld over de klimaat- en milieubalk, om van de opvang van asielzoekers maar te zwijgen.

Het slechte nieuws is dat er door dit alles miljardenverliezen op komst zijn. Nu 3,5 miljard, maar volgens Knot zou het kunnen oplopen tot negen miljard. Helaas niet alleen vanwege DNB, maar ook vanwege centrale banken elders die een soortgelijk beleid – of nog erger – hebben gevolgd. “De verliezen worden gedragen door DNB, maar zij verbleken bij de voordelen die de Nederlandse economie en overheid hebben gehad van de maatregelen die destijds door ECB zijn genomen”, beweert Klaas Knot in De Telegraaf, waarmee hij zichzelf een pluim op de hoed steekt. Maar zou de balans werkelijk zo positief zijn, ook op langere termijn? Was het niet verstandiger geweest als er wat kalmer aan gedaan was met de geldschepping?

Een van de gevolgen daarvan is de stijging van de huizenprijs. Knot wil graag de aftrek van de hypotheekrente afschaffen, die hij als “achterstelling van huurders” ziet. Waarom? Als die naar een eigen huis streven – droom van menig jong gezin – is die aftrek toch ook voor hen beschikbaar? Omgekeerd betalen huiseigenaars wel het eigenwoningforfait, gebaseerd op de redenering dat je geen huur hoeft te betalen. Het is wel vergeleken met belastingheffing op de warme maaltijd, omdat je ook in een restaurant kunt gaan eten.

In lijn met de stemming onder de ‘progressieve’ Haagse ambtenarij wil Knot in beginsel ook nog eens het eigen huis in box 3, zo herhaalde hij in De Telegraaf. De belastingdienst zou het dus als ‘vermogen’ moeten gaan aanslaan. Dit is ook al aanbevolen door een ambtelijke werkgroep onder leiding van Laura van Geest, bestuursvoorzitster van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Ook dat weer uit regelrecht socialistische motieven dat dit leiden zou tot een vermeend ‘eerlijker’ verdeling van vermogen.

Maar als 1% van de huishoudens in Nederland over een kwart van de vermogens beschikt, is het dan niet juist zaak ervoor te zorgen dat méér mensen in staat gesteld worden via een eigen woning vermogen op te bouwen, in plaats van het ze nog moeilijker te maken dan het nu, vooral voor starters, toch al is? Om meer mensen rijk te maken in plaats van arm? In plaats daarvan willen Knot, Van Geest en consorten – zelf riante topsalarissen genietend – de mensen het vel over de oren halen die het ondanks alles toch gelukt is de bescheiden ambitie van een huis als privé-eigendom te verwezenlijken.

Het meest principiële punt is echter dat achter belastingheffing meer ratio moet zitten dan een nivelleringsideologie of alleen het opportunisme zoveel mogelijk geld voor de staat binnen te halen. Een eigen huis is niet als andere bezittingen, die je te gelde kunt maken. Het dak boven je hoofd en dat van je gezin is een eerste levensbehoefte. Daar moet je van op aan kunnen. Net als op een overheid die je daarin steunt, en die je niet geleidelijk je privé-eigendom afhandig maakt.