Donald Trump was in zijn typische doen toen hij om iets over zes uur ’s avonds het podium opstapte in Butler, Pennsylvania. Een stralende zomerdag, en een welwillend publiek. Bij de verkiezingen van 2020 haalde hij er dik 65 procent, tegenover 32 procent voor Biden. Dat het publiek zo talrijk aanwezig was, glunderde hij nog. “Ik zou willen dat het fake news dat zou tonen.” Er volgde een monoloog over de erbarmelijke staat van het land. Hij begon over migratiecijfers en draaide zich. Toen werd om 18.12 uur een eerste schot afgevuurd. Halverwege zijn zin stopte Trump. Hij greep naar zijn oor en klampte met zijn andere hand de lessenaar vast. “Get down! Get down! Get down”, riep een agent van de geheime dienst.
Er volgden nog schoten, acht in totaal. Drie agenten doken bovenop Trump. Het publiek zocht beschutting. Mensen schreeuwden, zich pas dan ten volle bewust van wat er gaande was. “Bij het eerste schot dachten we nog dat het een firecracker was. Een voetzoeker, zeiden de mensen achter ons”, zegt Joeri Bastiaen aan VRT. De Vlaming was met zijn vrouw en dochter op de rally tijdens hun vakantie in de VS. “Pas toen we de veiligheidsagenten zagen schieten, beseften we het. Mijn vrouw trok meteen onze dochter naar beneden. Ik bleef nog even rechtstaan, mensen in het publiek zeiden dat ik ook moest gaan liggen.”
LEES OOK.Ze hadden schutter al in het vizier vóór de eerste schoten: Secret Service ligt zwaar onder vuur
Op het podium stonden ondertussen zwaarbewapende agenten rond Trump. Agenten van de geheime dienst maakten een dichte cirkel rond hem om hem naar de auto te begeleiden, maar hij rechtte zich en stak zijn vuist erbovenuit. “Fight!”, leek hij te lippen. Het publiek juichte. Nadat Trump was vertrokken, maanden de veiligheidsdiensten het publiek aan hetzelfde te doen. Dat ging al bij al rustig. “Ze waren boos”, aldus Joeri Bastiaen. “Maar alles verliep ordelijk. Je merkt dat Amerikanen op de een of andere manier wel voorbereid zijn op zulke situaties.”
Op het terrein golden strikte veiligheidsvoorschriften, maar de schutter bevond zich op het dak van een gebouw net buiten de veiligheidsperimeter, op zo’n 130 meter van het podium. Ooggetuigen die de rally van buiten het terrein volgden, hadden hem daar net voor de schietpartij zien postvatten. Eén man deed zijn verhaal aan de BBC. “We zagen hem omhoog klimmen en kruipen op het dak van het gebouw naast ons”, zegt hij. Hij had een geweer bij zich. Een semiautomatische AR15, zou blijken. Ze deden teken aan politieagenten. “We wezen naar de man op het dak”, zegt hij. Maar door de hellingsgraad van het dak was hij voor de scherpschutters in de buurt misschien niet helemaal zichtbaar. Na de schoten zagen ze hoe de man, de 20-jarige Thomas Matthew Crooks, werd doodgeschoten. Alleen waren op dat moment al verschillende mensen in het publiek geraakt. Vrijwillig brandweerman Corey Comperatore (50) overleefde het niet, twee andere mannen verkeerden zondag nog in kritieke toestand.
Verenigen als één natie
Trump werd geraakt aan zijn rechteroor. Na de schietpartij reageerde hij al met verschillende berichten op zijn sociale mediaplatform Truth Social. Eerst en vooral om de ordediensten te bedanken voor hun snelle reactie, en zijn medeleven te betuigen aan de familie van de overledene. Hij roept ook op tot eenheid. “Het is belangrijker dan ooit dat we verenigd zijn, en ons ware karakter als Amerikanen tonen. Sterk en vastberaden blijven, en het kwaad niet laten winnen.” Zijn echtgenote Melania Trump haalde in een brief op X uit naar “het monster” dat haar man als een “niet-menselijke, politieke machine beschouwde”. Ze eindigde verzoenend. “Als de tijd komt, laat ons dan voorbij de grenzen van rood en blauw kijken. Voorbij links en rechts. We komen allemaal uit families die samen vechten voor een beter leven. Samen.”
Ook Joe Biden riep zondag tijdens een toespraak in het Witte Huis op tot eenheid. “Ik ben echt dankbaar dat hij het goed maakt en herstelt”, zegt hij over Trump. “We moeten ons verenigen als één natie.” Meteen na de schietpartij zijn een reeks campagnefilmpjes van Biden en Kamala Harris met kritiek op Trump uit de ether gehaald. Biden krijgt uit Republikeinse hoek het verwijt dat hij te opruiend zou zijn geweest. De toon van de verkiezingscampagne is nu hoe dan ook helemaal anders. De president gaf aan dat er nog zal gedebatteerd worden en van mening verschild, maar dat geweld “geen plaats heeft in Amerika”. Er komt ook een onafhankelijk onderzoek naar de veiligheidsmaatregelen, en hoe de aanslag is kunnen gebeuren.
Ook de veiligheidsmaatregelen van de Republikeinse conventie in Milwaukee, die maandag van start gaat, worden op vraag van de president extra doorgelicht. Trump heeft laten weten dat hij van bij het begin aanwezig zal zijn. Gewoon zoals gepland.
