In Oekraïne worden frontsoldaten “bijna dagelijks” belaagd met chemische aanvallen door het Russische leger. Dat stelde de Britse krant The Telegraph vast na een onderzoek. De krant beroept zich onder meer op getuigenissen van Oekraïense soldaten in de stad Lyman, nabij Donetsk.
Het gaat daarbij vooral om traangas. Dat wordt wereldwijd gebruikt door politiediensten om bijvoorbeeld rellen onder controle te houden. Maar het gebruik ervan in oorlogssituaties is wereldwijd verboden door een verdrag uit 1993, dat deel uitmaakt van de Conventie van Genève. Ook het gebruik van andere vormen van chemische wapens wordt daarbij aan banden gelegd. Rusland is één van de 193 ondertekenaars van het verdrag.
Maar volgens The Telegraph heeft het Russische leger inmiddels een systematiek ontwikkeld in zijn aanvallen. Met kleine drones worden traangasgranaten gedropt op Oekraïense troepen die goed verschanst zitten, bijvoorbeeld in loopgraven. Zo probeert het Russische leger hen uit hun posities te verdrijven. “Bijna elke positie op onze frontlinie krijgt dagelijks één of twee gasgranaten te verwerken”, citeert de krant een commandant. Zelfs wanneer dat gas niet dodelijk is, zorgen de aanvallen voor paniek. “Soldaten proberen te ontsnappen uit hun schuilplaats, en dat geeft de Russen de kans om hen te viseren met conventionele wapens.”
Uitzweten
Op het terrein zorgde het ervoor dat gasmaskers inmiddels verplicht zijn bij Oekraïense soldaten in onder meer Robotyne. The Telegraph meldt ook dat “omgaan met chemische aanvallen” nu deel uitmaakt van de opleidingen in het Oekraïense leger. “De handleiding draagt soldaten op om in eerste instantie ter plekke te blijven en de traangasaanval uit te zweten. Na enkele minuten verzwakt het effect van het gas.”
Volgens het Oekraïense leger drijft het Russische leger de chemische aanvallen stelselmatig op. Kiev beschuldigt Rusland van meer dan 800 aanvallen, waarvan 200 in januari alleen. “Het begon met dronegranaten in beschutte gebieden, maar tegenwoordig vuurt de artillerie ook chemische wapens af op open terrein”, zei Oekraïens procureur-generaal Joeri Beloesov in februari nog bij Le Monde.
Video | Hoe zit het met de motivatie van de Oekraïense soldaten aan het front?
Daarbij zou ook meer dan enkel traangas gebruikt worden. The Telegraph ontving getuigenissen over aanvallen waarbij waterstofcyanide en chloorpicrine werden gebruikt. Die twee dodelijke substanties werden tijdens de Eerste Wereldoorlog ingezet door beide zijden van het conflict, maar zijn inmiddels verboden. Dat ze ook nu worden ingezet, kon nog niet onafhankelijk worden geverifieerd. Dergelijk veldonderzoek is vaak niet eenvoudig in oorlogszones: gassen verdampen snel, en bewijsmateriaal raakt gauw bezoedeld. In januari toonde het Oekraïense leger tijdens een persconferentie wel nog gerecupereerde granaten van het type K-51 met een recente productiedatum. Dat zou erop wijzen dat Rusland nog niet al zijn productiefaciliteiten voor chemische wapens ontmanteld heeft. Officieel is dat al sinds 2017 het geval.
Zware prijs
Rusland ontkent tot dusver alle aantijgingen van chemisch wapengebruik. Het beweert dat het net de Oekraïense troepen zijn die dergelijke wapens inzetten, wat Kiev ontkent. Toch zijn er aanwijzingen voor Russisch gebruik van chemische wapens. In december plaatste een brigade van de Zwarte Zeevloot een bericht op Telegram waarin ze pochten over hun gebruik van K-51-granaten met traangas bij een aanval op de stad Krynky. Dat bericht werd later verwijderd, meldt de Britse krant The Times. In het verleden zou Rusland ook chloor en sarin hebben ingezet toen het meestreed aan de zijde van het Assad-regime in Syrië. Ook toen werd gesteld dat de schuld van de gifgasaanvallen eigenlijk bij de Syrische rebellen lag.
In februari 2022 was er ook al bezorgdheid over het Russische gebruik van chemische oorlogswapens. De Oekraïense Azov-troepen beschuldigden Moskou toen van het gebruik van fosformunitie in Marioepol. Dat is geen strikt verboden wapen volgens de Conventie van Genève, maar het gebruik ervan kan wel een oorlogsmisdaad zijn. “Als Rusland daadwerkelijk chemische wapens gebruikt, zal het daarvoor een zware prijs betalen”, waarschuwde de Amerikaanse president Joe Biden toen.
