“In middelbare scholen geven steeds meer jongeren toe dat ze vapen. De situatie is onvoorstelbaar”, zegt professor Filip Lardon (UAntwerpen), diensthoofd van het centrum voor oncologisch onderzoek, die ook infosessies over tabak en vapen geeft op middelbare scholen. De helft van de jongeren uit het vierde middelbaar in een Antwerpse school gaf dit jaar bij een sessie van Lardon aan te vapen. “Het jaar daarvoor ging dat nog om 30 procent.”
Dat vapen steeds populairder wordt onder Vlaamse en Brusselse jongeren, blijkt ook uit resultaten van een grootschalige bevraging bij middelbare scholieren. De studie werd uitgevoerd door onderzoeksgroep Mijn Gedacht van professor sociale epidemiologie Guido van Hal (UAntwerpen) en gepensioneerd coördinator drugspreventie Bernard Bruggeman. Ze bevroegen meer dan 11.000 vijftien- tot achttienjarigen uit verschillende studierichtingen. Een op de negen (11 procent) van die leeftijdsgroep vapet geregeld, 8 procent doet dat zelfs dagelijks. Dat is het dubbele van de jongeren die roken (4 procent). Lardon noemt de resultaten “allicht een onderschatting van de realiteit”.
De resultaten van het onderzoek tonen een stijging in vergelijking met de laatste cijfers van het Vlaams Expertisecentrum voor Alcohol en Drugs (VAD), waaruit bleek dat 5 procent van de jongeren tussen de 11 en 18 jaar minstens één keer per week vapet. Dat was al een verdubbeling ten opzichte van de vorige bevraging uit 2019.
Eind vorig jaar concludeerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ook dat wereldwijd kinderen tussen de 13 en 15 jaar meer e-sigaretten consumeren dan volwassenen.
LEES OOK. Experts over methodes om te stoppen met roken: “Hiermee heb je vier keer meer kans op succes”
Lardon stelt zelfs vast dat vapes zijn “binnengedrongen in het lager onderwijs”. Hij wordt sinds dit jaar vaker gevraagd om sessies te houden voor leerlingen uit de tweede en derde graad van het lager. “10 tot 20 procent van de leerlingen uit het zesde leerjaar zegt zonder schroom dat ze vapen. Dat het schadelijk is, beseffen ze niet.”
Pannenkoek en aardbei
Ook uit de bevraging van Mijn Gedacht blijkt dat jongeren die vapen de risico’s ervan niet kennen. “Het is opvallend hoe groot de kloof is tussen het gedrag van jongeren en hun risico-inschatting. Ze denken dat vapen ongevaarlijk is. Ze roken vooral wegwerpvapes, omdat die goedkoper zijn en aantrekkelijke smaken hebben”, zegt Bernard Bruggeman.
Dat stelt ook professor Lardon vast, wanneer hij met leerlingen en scholieren spreekt: “De vapes smaken naar appels, aardbeien en pannenkoeken. We kunnen het tieners bijna niet kwalijk nemen dat ze denken dat het om een gezond tussendoortje gaat.”
Net omdat de bevraagde jongeren niet kunnen inschatten wat de risico’s van vapen zijn, stellen de onderzoekers vast dat het preventiewerk voor grote uitdagingen staat. Het Nederlandse programma RTL Nieuws liet recent wegwerpvapes, die het had ingezameld op middelbare scholen, onderzoeken in een labo. Daaruit bleek dat wegwerpvapes meer nicotine bevatten dan wettelijk is toegestaan. Bovendien werden ook giftige stoffen als lood, aceton, ijzer en nikkel in de vapes aangetroffen.
“Voor onze kinderen zijn dat gifbommen”, meent Lardon. “Kinderen raken aan nicotine verslaafd terwijl hun hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. Dat zal gevolgen hebben voor hoe hun brein werkt als volwassene. We moesten een nieuwe generatie nicotineverslaafden net vermijden, maar ondertussen zijn vapes de lagere scholen binnengedrongen. Het is tijd dat we als experts de alarmbel luiden.”
Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) zei dinsdag in Het Belang van Limburg al dat er een rookverbod moet komen voor de jongste generatie, zoals het Verenigd Koninkrijk dat wil invoeren. Lardon steunt dat idee: “Wie kan er iets op tegen hebben dat we onze kinderen willen beschermen tegen de dodelijke tabaksverslaving?”
Vapen blijft wel minder schadelijk dan tabak, zegt Lardon. De gevolgen van roken zijn erger. Maar dat betekent niet dat wegwerpvapes beter zijn, zeker niet voor kinderen. “Volwassenen die willen stoppen met roken, kunnen wel baat hebben bij vapes”, zegt Lardon. Vanaf januari volgend jaar is het in België verboden om wegwerpvapes te verkopen. Herbruikbare vapes blijven wel te koop.