Vijftien detentiehuizen wilden ze bouwen. Voormalig minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) en zijn opvolger Paul Van Tigchelt zetten een hele legislatuur lang zwaar in op de uitbouw van “detentiehuizen”, kleinschalige gevangenissen voor veroordeelden die een korte straf moeten uitzitten. Ze moesten heel anders worden dan gewone gevangenissen. Een vijftigtal bewoners, geen prikkeldraad, veel meer bewegingsvrijheid. En met een sterke connectie met de samenleving rond het detentiehuis, want de klemtoon ligt op een re-integratie. (Lees verder onder de foto)
Directrice Petra Colpaert van het detentiehuis in Kortrijk, dat de deuren openzet voor de buurt. — © Bas De Wilde
De uitbouw van die detentiehuizen loopt bijzonder moeizaam. Momenteel zijn er nog maar twee operationeel, in Kortrijk en in Vorst. Zeven andere zijn gepland, maar botsen op allerlei hindernissen. Toch is duidelijk dat de detentiehuizen een vaste plek hebben verworven in de strafuitvoering. Kort voor de ontbinding van het parlement is hun voortbestaan nog ingeschreven in de wet, “zodat er geen weg terug is”.
In diezelfde wetswijziging werd ook vastgelegd dat gemeenten die een detentiehuis accepteren op hun grondgebied, daarvoor een subsidie krijgen. Gemeenten kunnen rekenen op een forfaitair bedrag van 1.667 euro per gedetineerde per jaar, met een maximumbedrag van 100.000 euro per gemeente. “Het is een tussenkomst voor de kosten verbonden aan het bevorderen van de integratie van het detentiehuis op hun grondgebied en van de toegankelijkheid van hun diensten voor de gedetineerden die in het detentiehuis verblijven.”
Zeker van het geld
Door de subsidie letterlijk in te schrijven in de wet, wil justitie de gemeenten geruststellen: ze zullen het geld zeker krijgen. De subsidie mag volgens het kabinet van Justitie als “een incentive” worden aanzien. Want het is geen geheim dat het een erg frustrerende zoektocht is naar locaties en naar bereidwillige gemeenten.
“Wij zijn niet tegen het principe, maar de gemeente Zelzate doet al meer dan haar deel voor de samenleving”
Brent Meuleman
Burgemeester van Zelzate
In Zelzate bijvoorbeeld, waar de overheid een voormalig hotel wil omvormen tot detentiehuis, is er zwaar juridisch verzet van het gemeentebestuur. Burgemeester Brent Meuleman zegt dat zo’n subsidie daar volgens hem niet veel aan zal veranderen. “Wij zijn niet tegen het principe, maar de gemeente Zelzate doet al meer dan haar deel voor de samenleving. Bovendien kampen we met een groot gebrek aan hotel- en seminarie-infrastructuur. Voor ons moet dat hotel een hotel blijven.”
Nieuwe topvrouw gelooft erin
Maar binnen justitie leeft de overtuiging dat de detentiehuizen waardevol zijn en is er grote bereidheid om ervoor te vechten. Onder meer bij Mathilde Steenbergen, de kabinetschef van Van Quickenborne en Van Tigchelt, die zopas werd benoemd als de nieuwe grote baas van het gevangeniswezen. Steenbergen werd vorige week nog gelauwerd door vzw De Huizen, een organisatie die al jaren ijvert voor een omschakeling van grootschalige gevangenissen naar kleine detentiehuizen. (Lees verder onder de foto)
Tijdens een ontmoeting met de inwoners van Zelzate kreeg Van Quickenborne de volle laag. Mathilde Steenbergen, de nieuwe topvrouw van de gevangenissen (eerste rij, tweede van rechts) is stille getuige.
Naast Zelzate staan er nog zes andere detentiehuizen op de planning. Twee in Wallonië: in Luik en Jemeppe-sur-Sambre. En vier in Vlaanderen: in Antwerpen, Genk, Olen en Ninove. Olen is voorzien voor volgend jaar, maar eerst zijn er aanpassingen nodig aan de locatie, een voormalig woonzorgcentrum. Die van Antwerpen had eigenlijk na de zomer moeten opengaan. Maar het project heeft – net als de andere – vertraging opgelopen door juridische problemen met de aankoop van wooncontainers. De Regie der Gebouwen wil containers aankopen voor in totaal 1.100 plaatsen, waarvan 600 voor justitie. Een investering van zowat 250 miljoen. Maar de verliezer van de gunning stapte naar de Raad van State en kreeg gelijk. De aanbesteding loopt nog altijd.