Kunstmatige intelligentie biedt de mensheid ongekende mogelijkheden, bijvoorbeeld op medisch gebied, maar ook in het onderwijs‚ de journalistiek en eigenlijk op alle mogelijke terreinen. De risico’s worden ook steeds duidelijker — en zorgwekkender. Zijn mensen straks nog zelf in staat informatie te beoordelen? Leren jongeren nog zelf nadenken? Wat als AI zelfstandig beslissingen gaat nemen die nadelig uitvallen voor mensen? Raken we verstrikt in de dwingende algoritmes van de AI?
Ondanks deze prangende vragen stoomt de ontwikkeling van AI onverminderd door. De nieuwe Amerikaanse regering zet volop in op AI‚ heeft de nieuwe president bekendgemaakt. Een van Trumps eerste acties was het intrekken van een decreet van zijn voorganger Biden uit 2023, gericht op het verminderen van de risico’s van AI voor consumenten, werknemers en de nationale veiligheid. Trump wil de Amerikaanse dominantie op het gebied van AI versterken door minder regelgeving en meer ruimte voor innovatie en experimenten. Hij heeft David Sacks, prominent techondernemer en investeerder, benoemd tot ‘AI- en crypto-tsaar’. Sacks moet het beleid gaan aansturen op het gebied van kunstmatige intelligentie en cryptocurrency, met als doel de concurrentiepositie van Amerika op deze gebieden te versterken. Trump wil China’s toegang tot geavanceerde Amerikaanse AI-technologieën beperken door strengere exportcontroles en hogere tarieven op Chinese producten.
Europa blijft voorlopig ver achter op AI-gebied. Het kabinet-Schoof waarschuwde in een vorig jaar zomer gepresenteerde visie op AI dat in sommige sectoren — zoals creatieve beroepen‚ data-analyse en juridische ondersteuning — hoge werkloosheid kan ontstaan. Tegelijkertijd ontstaan volgens het kabinet ook nieuwe banen‚ vooral in technologische sectoren. AI-expert en filosoof Paul Smit vat het dilemma treffend samen: “AI gaat niet onze banen overnemen. Maar de mensen die AI kunnen bedienen, gaan onze banen overnemen.”
Volgens een rapport van adviesbureau PwC uit september 2024 is bijna de helft van de banen in Nederland nu al blootgesteld aan AI-technologie. Dit betekent dat bijna de helft van de functies ingrijpend zal veranderen. Wij belichten hieronder de veranderingen die gaande zijn in een aantal sectoren.
1. Gezondheidszorg
Stel je voor: je komt in het ziekenhuis voor een routinecontrole en binnen een paar seconden krijg je een gedetailleerde uitslag op basis van een algoritme. In 2025 is het de nieuwe werkelijkheid. AI-technologieën zorgen voor razendsnelle diagnoses en scans, waarbij bijvoorbeeld hartproblemen sneller kunnen worden opgespoord.
Artsen lijken er met AI een gouden assistent bij te hebben: minder wachttijden, betere besluiten, levensreddende precisie. Toch heeft deze droom ook een schaduwkant. Wat als een algoritme een zeldzame aandoening niet herkent of een verkeerde dosering aanbeveelt? In de Verenigde Staten zijn advocatenkantoren zich al aan het specialiseren in rechtszaken rondom AI. Zo spande een familie uit Californië eind december een rechtszaak aan tegen een ziekenhuis in Los Angeles waar AI de hartklachten van een patiënt als ‘laag risico’ had bestempeld, waardoor de man uren moest wachten op een arts, uiteindelijk een hartinfarct kreeg en overleed. In Florida liep een vergelijkbare zaak nadat een AI-tool onterecht een hoge dosis bloedverdunners had geadviseerd aan een oudere diabetespatiënt, wat leidde tot een bijna fatale inwendige bloeding. Experts verwachten dat dit soort AI-nalatigheidszaken in hoog tempo zal toenemen, mede omdat ziekenhuizen zich door gebrek aan personeel gedwongen zien AI grootschalig in te zetten zonder sluitende juridische en ethische garanties. Shez Partovi, Chief Innovation & Strategy Officer bij Philips, verwoordt de beperkingen van AI aldus: “AI in de gezondheidszorg moet functioneren als een copiloot in een vliegtuig. Het kan essentiële taken overnemen en fouten voorkomen, maar de eindverantwoordelijkheid ligt altijd bij de piloot: de arts.”
2. Onderwijs
Geavanceerde taalbots zijn definitief doorgedrongen tot de klaslokalen. ChatGPT van OpenAI en Google’s Gemini verwerken miljarden tekstfragmenten en reageren in menselijk klinkende taal. In eerste instantie voelt AI als een geschenk uit de hemel. Leerlingen die worstelen, krijgen extra, stapsgewijze uitleg van de taalbots terwijl andere klasgenoten aan de slag kunnen met complexer leermateriaal. Docenten die overspoeld werden met nakijkwerk hebben met de chatbots veel meer tijd voor individuele begeleiding.
De grootste valkuil van het gebruik van AI in het onderwijs is gemakzucht. Uit een studie van Empantallados.com, een digitaal onderwijsplatform voor ouders, blijkt dat 82 procent van de studenten ChatGPT gebruikt voor hun huiswerk. Psychologe Lara Ferreiro waarschuwt dat dit kan leiden tot “mentale luiheid” en de cognitieve ontwikkeling van kinderen belemmert. Ook Sir Anthony Seldon, historicus en onderwijskundige en een vooraanstaand criticus van AI in het onderwijs, waarschuwt voor de invloed van AI op het traditionele leerproces.
Volgens Rick Post, AI-expert en oprichter van Searchify, dat bedrijven helpt om online zo goed mogelijk gevonden te worden, zijn potentiële voordelen van AI in het onderwijs — zoals persoonlijke begeleiding — afhankelijk van de manier waarop kunstmatige intelligentie wordt ingezet. “Het moet de traditionele methoden verrijken, niet vervangen.”
Hij merkt op dat scholen nu vooral moeite hebben actuele informatie bij te benen vanwege verouderde lesprogramma’s en bezuinigingen. “Door kaalslag is er minder ruimte om de nieuwste technologieën en informatie te doseren. Veel lesstof is vijf jaar oud, terwijl AI en andere innovaties zich razendsnel ontwikkelen.” Docenten hebben volgens Post meestal niet de expertise en de middelen om leerlingen wegwijs te maken in het gebruik van AI. “Als je als docent niet met beide benen in het vak staat, is het bijna onmogelijk de snel veranderende informatie bij te benen. We hebben een expertgroep nodig die lesprogramma’s voortdurend actualiseert. Alleen zo kunnen we AI inzetten als het hulpmiddel dat de kwaliteit van het onderwijs verhoogt.”
Docenten zelf merken op dat leerlingen steeds minder geneigd zijn kritisch te denken, minder creatief worden en steeds luier worden in het controleren van feiten. Dit kan leiden tot fouten in werkstukken, projectopdrachten of mondelinge presentaties. Hoewel de technologie vaak indrukwekkend accuraat is, neemt de software het nog niet zo nauw met de waarheid als men zou hopen. De zogeheten “hallucinaties” — momenten waarop AI pure fictie of halve waarheden verkondigt — steken nog vaak de kop op.
3. Media en journalistiek
Ook de journalistiek verandert drastisch. John Micklethwait, hoofdredacteur van het internationale persbureau Bloomberg, benadrukt dat AI het vak ten goede kan transformeren. AI wordt al bij meer dan een derde van Bloombergs 5.000 dagelijkse artikelen ingezet. Dit verhoogt niet alleen de productiesnelheid, maar biedt ook kansen voor efficiëntere factchecking en geavanceerde data-analyse. Toch ziet Micklethwait ook de keerzijde: “Als AI te kwistig wordt ingezet, kan dat leiden tot desinformatie en ethische dilemma’s. Kritisch toezicht van mensen blijft cruciaal.”
Met de opkomst van AI groeit de dreiging van desinformatie: een internet dat verwordt tot een chaos van onwaarheden. Sociale media zijn daarvan een goed voorbeeld: nepprofielen, algoritmes die ongemerkt bepalen wat gebruikers voorgeschoteld krijgen, chatbots die zich in discussies mengen en verwarring zaaien. Dit fenomeen, dat bekendstaat als “AI Slop-’n-Mush”, maakt het steeds lastiger te onderscheiden wat echt is. Hoe meer we verdwalen in een web van vervalsing, hoe sterker onze afhankelijkheid van nóg geavanceerdere AI om waarheid van illusie te scheiden. Dit vormt de ultieme catch-22: de technologie die verwarring zaait, biedt zichzelf aan als de enige uitweg.
Platforms zoals Meta moeten nu al opener worden over hoe en waarom ze AI inzetten, terwijl redacties ethische richtlijnen moeten omarmen om te voorkomen dat volledig geautomatiseerde systemen zonder menselijke checks nieuws verspreiden. Zoals Micklethwait stelt: “Of AI uiteindelijk een ‘superkracht’ wordt voor de journalistiek of juist een wapen dat maatschappelijke onrust aanwakkert, zal afhangen van hoe we deze technologie omarmen en controleren.”
4. Filmindustrie
Generatieve AI heeft de manier waarop films worden bedacht en geproduceerd fundamenteel veranderd. Wat voorheen weken kostte in pre-productie, zoals storyboardontwikkeling of visualisaties, wordt nu in een oogwenk gegenereerd. Studio’s experimenteren met AI om scripts te schrijven, acteerprestaties te digitaliseren en zelfs volledig virtuele acteurs te creëren. Dit leidde al tot een golf van verzet in de creatieve sector.
Sinds 2023 voeren vakbonden zoals de Writers Guild of America (WGA) en SAG-AFTRA een felle strijd tegen de inzet van AI in Hollywood. Hun voornaamste zorgen? Massaal banenverlies en de ondermijning van artistieke autonomie.
Dat leidde vorig jaar tot een doorbraak. In september sloten scenarioschrijvers een historisch akkoord, waarbij studio’s zich verplichtten tot transparantie en eerlijke compensatie bij AI-gebruik. Twee maanden later volgde een vergelijkbare overeenkomst voor acteurs, met strenge regels die hen beschermen tegen ongeautoriseerd digitaal gebruik van bijvoorbeeld hun stem en voorkomen. Deze overeenkomsten bleken een cruciale stap in het evenwicht tussen technologische innovatie en de rechten van creatieve professionals. Bovendien bewijzen ze dat AI wél in wetgeving kan worden verankerd.
5. Dark web
De grootste zorgen rondom AI zijn misschien wel in het illegale gebruik ervan – en in de wapenindustrie. Op het ‘dark web’ circuleert sinds kort de zogeheten OnionGPT. Anders dan ChatGPT of Gemini kent deze bot geen veiligheidsfilters. Gebruikers krijgen op aanvraag handleidingen voor het maken van drugs, bommen, hackingtechnieken en andere illegale praktijken. De precieze impact is lastig te meten omdat de dienst alleen via het Tor-netwerk bereikbaar is. Toch is duidelijk dat OnionGPT symbool staat voor een groter probleem: dat elke vorm van kennis — óók criminele of schadelijke — binnen handbereik ligt.
AI is ook al bezig de oorlogvoering te transformeren. In de oorlog in Oekraïne gebruiken beide partijen drones, uitgerust met kunstmatige intelligentie die autonoom doelen kunnen herkennen en aanvallen. Deze drones maken gebruik van geavanceerde technologieën, zoals Google’s Edge TPU, die hun snelheid en nauwkeurigheid verbeteren, wat hen in staat stelt zelfs in complexe en onvoorspelbare omgevingen doelwitten met precisie aan te vallen. Israël zet in Gaza en in eigen land AI-technologieën in om Palestijnen te bespieden en aan te vallen. Experts vrezen dat deze praktijken zullen leiden tot een verdere dehumanisering van de oorlogvoering‚ waarbij AI-systemen beslissen over leven en dood zonder menselijke tussenkomst.
Source: http://deanderekrant.nl/nieuws/hoe-ai-onze-samenleving-op-zijn-kop-zet-2025-01-30
.
