Een bericht van Peter Blok*
In deze nieuwe bijdrage (het vervolg op een eerder artikel) gaat Peter Blok in op zijn idee van een Oikos als kleinste economische eenheid van de wereldeconomie van de toekomst.
Een Oikos heeft wel iets van een ecodorp. Een ecodorp is echter een problematische vorm van samenleven. Negen van de tien startende ecodorpen mislukt door sociale problemen. In praktijk heb je het dan over problemen met geld en relaties. Dit is te voorkomen door goede afspraken en voldoende afstand tussen de deelnemers.
Van groot belang is dat de huisjes van de deelnemers verplaatsbaar zijn. Op een bepaald moment kun je dan besluiten om dichter bij elkaar te gaan wonen. Het is verder belangrijk om een route te vinden waar iets mogelijk is. Je moet het gevoel hebben dat je de wind mee hebt. Energie moet stromen. Een atelier langs de route kan een goede start zijn. Er is iets nodig om de eerste energie op te richten. Iets kan pas groeien als er een concrete plek is.
De route is hooguit 5 km in lengte en in het ideale geval is er een soort attractie op het begin en eindpunt. Dit kan een café zijn of een tweedehandswinkel. Overweeg om een lus te maken van de route en verhuur maffe fietsen. Door zelf regelmatig de route te fietsen en je voor te stellen hoe langs deze route kleinschalige projecten ontstaan, gaat het geheel leven.
Pas op met het teveel benoemen van problemen. Denk in oplossingen. Problemen remmen af, oplossingen laten energie stromen.
De enige effectieve manier om dingen te veranderen is een werkend alternatief opzetten. Vervolgens moet dit alternatief vanaf de start een eigen autonome dynamiek hebben. Zie het initiatief als iets levends. Er is voeding nodig. Er moeten dingen stromen. Er moet ruimte zijn voor groei.
Het meest geslaagde voorbeeld voor een meer duurzame samenleving is ongetwijfeld Auroville in India. Het dorp is opgericht in 1968 en heeft ongeveer 3000 inwoners uit 59 landen op een terrein van 20km². Dat zijn dus gemiddeld 2 nieuwe inwoners per maand.
Van de bewoners van Auroville wordt verwacht dat ze een ‘spiritueel’ leven leiden, maar er zijn geen religies in Auroville. Men wil een universele stad zijn waar mannen en vrouwen van alle landen in vrede en progressieve harmonie kunnen leven, boven alle geloofsovertuigingen, alle politiek en alle nationaliteiten. Het doel van Auroville is het realiseren van menselijke eenheid.
Eerste levensbehoeften zoals gezondheidszorg, onderwijs en elektriciteit zijn hier vrij toegankelijk. Er is geen hiërarchie, iedereen is gelijk en alle beslissingen worden collectief door de gemeenschap genomen. Deze stad is volledig cashloos. In plaats van contant geld gebruiken de bewoners een Auro-kaart. Misdaad bestaat niet.
Het nadeel is een nogal dwingend karakter van ongeschreven regels over bijvoorbeeld kleding. Er is geen religie, maar het voelt wel als een religie. Maar toch is dit rigide ideologische kader wel de reden van het succes geweest. Het doel is eenheid en dit vind je ook terug in bijvoorbeeld Damanhur. Dit dorp is gelegen in Noord-Italië en bestaat sinds 1975. Er wonen op het moment ongeveer 900 mensen. Het dorp is in totaal ongeveer 5 km² en bestaat uit meerdere delen. Net als Auroville is dit dorp gebaseerd op de visie van één persoon.
Het doel van wat ik voor ogen heb, is veel meer diversiteit en een focus op duurzaamheid. Ik wil ook voorkomen dat er een plek nodig is en dat je geld moet hebben om te starten. Een plek in Auroville kost 35.000 euro. Een Oikos is in eerste instantie gericht op uitwisselen van duurzaam geproduceerde ambachtelijke producten.
Het is belangrijk om in het begin niet teveel samen te werken. Je begint met ruilen en via informele contacten leer je elkaar kennen. De start van dit project is niet een huis neerzetten. De start is aan jezelf werken en ervoor te zorgen dat je een vak leert wat relevant is in een duurzame mini-samenleving. Zelfkennis en het vermogen om jezelf tot de orde te roepen zijn verder een belangrijke randvoorwaarde. Er is geen religie of ideologie, maar er is wel een soort verantwoordelijkheid voor het geheel.
De tweede stap is een fietsroute. Bij voorkeur is er langs de route een plek voor een grote moestuin en een atelier. Het idee is dat het aanstekelijk werkt en dat de bewoners die al langs de route wonen ook mee gaan doen. Deze route kan ook door de stad zijn. Het probleem van vandaag is dat veel initiatieven verwateren, doordat er geen samenhang is en men volledig afhankelijk is van een auto.
Tijdens het opstarten moet je boven tafel zien te krijgen waar je het niet over eens bent. Veel projecten richten zich vooral op dingen die men wél wil en dit probleem wordt vaak volledig vergeten. Als je er te laat achterkomt dat je het over fundamentele zaken niet eens bent, dan loopt een samenwerking volledig vast. Denk bij dingen waarover je het niet eens kunt zijn aan de definitie van vervuiling, roofbouw, privileges of concurrentie.
De sleutel voor duurzaamheid zit hem naar mijn gevoel in het volledig anders optimaliseren van ons leven. Dit is in feite een ontwerpuitdaging en de randvoorwaarden bepalen volledig hoe een optimaal ontwerp eruit ziet.
Tien jaar geleden is mijn huis afgebrand. Nadien ben ik volledig anders gaan leven. Ik heb heel veel tijd. Ik heb geen spullen. Ik heb heel veel verschillende activiteiten waar ik een klein inkomen mee verdien. De dingen die ik doe, vind ik leuk om te doen en ik zie niet waarom ik zou stoppen als ik ouder ben. Vervolgens is er de kracht van samenwerking.
We gooien dan bijna niets meer weg en het beetje afval dat er is, wordt volledig gerecycled. Dit betekent dat producten duurder zullen worden en dat er een geleidelijke verschuiving zal plaatsvinden naar een maatschappij waar je bijna alles huurt. Je huurt een huis, computer, software, auto en kleding. Je zult er zuinig op zijn, want als er een gat in de broek zit moet je hem betalen. Bij apparaten is er een motivatie om kwaliteit te leveren bij de fabrikant. Via een CO2 belasting kun je het geheel sturen.
Het alternatief is niets doen en wachten tot politici al hun voorstellen in wetten hebben omgetoverd. De vraag is of je hier half aan kunt meedoen. Wat zijn verder de randvoorwaarden voor deelname? Kun je er mee stoppen? Bestaat er iets buiten deze wereld? Als ik deze lijn doortrek, dan wordt dadelijk alles, maar dan ook alles bijgehouden. Voor alles is vervolgens een quotum. Als je één stap veder zet komt er een quotum op het aantal levensjaren. Ik zeg niet dat dit ook werkelijk gebeurt, maar het is wel de logica die een technocratie kan volgen. Als je werkelijk CO2 als maatstaf neemt, dan wordt het leven zelf een probleem. Dit pad is absoluut geen garantie voor een duurzame samenleving. Als iedereen depressief is valt het doek.
Als we niets doen, kan dit onze toekomst worden; vormgegeven via regelgeving. Er is een grote kans dat domweg volgen van deze regels niet tot een optimale samenleving leidt. Gezondheid, zingeving en geluk zijn geen randvoorwaarden. Het is verder duidelijk dat het volgen van het pad van CO2-reductie niet automatisch leidt tot oplossingen die duurzaam zijn. Omgekeerd zullen duurzame oplossingen altijd resulteren in minder CO2 productie.
Als wij het voor elkaar krijgen om op kleine schaal iets te bedenken wat volledig duurzaam is, dan hebben wij een enorme stap vooruit gezet. Ga dingen doen die je leuk vindt en zorg ervoor dat je iets kunt ruilen. Als je dingen nodig hebt die je niet zelf kunt maken, kijk dan eerst in de regio. Vertel mensen wat je nodig hebt en wat je te bieden hebt.
Het begin heeft veel meer het karakter van gelijkgestemden ontmoeten. Steek geen tijd in een netwerk waar je een auto voor nodig hebt. Ga op zoek naar goed gereedschap. Vind een plek waar je klei voor het pottenbakken uit de grond kunt halen. Haal inspiratie uit de traditionele Japanse of Chinese hoek.
Daag jezelf uit en ga een week lang niet naar een winkel. Ruim je huis op en richt de helft van je woonkamer in als atelier. Maak chutney, zuurkool of appelmoes in tweedehands potten met ingrediënten die je gekregen hebt in ruil voor een klein deel van de productie. Dingen weer zelf gaan doen is gewoon leuk en door in beweging te komen ontstaat er voor het leven de mogelijkheid om je te verrassen.
Dit artikel verscheen eerder op Transitieweb
Lees hier meer artikelen over een Nieuwe Wereld
