Het Nationaal Burgerberaad Klimaat is van start gegaan. 175 Geselecteerde burgers kwamen begin januari voor het eerst bijeen en de komende maanden volgen nog 5 bijeenkomsten. Het burgerberaad buigt zich over de volgende vraag: hoe kunnen we eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat (vet door mij aangebracht). Ondergetekende heeft in een interview bij de omroep Ongehoord Nederland en in de studio van BLCKBX uitgelegd dat een van de problemen van dit burgerberaad is dat deze vraagstelling veel te smal is. Om dit en andere zaken die relevant zijn voor de deelnemers van het burgerberaad te verduidelijken, zullen we de komende tijd geregeld artikelen plaatsen op deze speciale pagina op de Clintel-website.
Vandaag trappen we af door maximaal uit te zoomen en een blik te werpen op de wereldwijde energievoorziening en het klimaatbeleid. Alvorens daartoe over te gaan het volgende: het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC, en de meeste klimaatwetenschappers in de wereld gaan er vanuit dat de wereldwijde opwarming van de laatste 150 jaar voornamelijk of zelfs uitsluitend veroorzaakt is door broeikasgassen, waarvan CO2 de belangrijkste is. Ook gaan zij ervan uit dat de opwarming van de aarde ‘gevaarlijk’ is of zal worden. In een later artikel komen we op deze aannames terug, met name de veronderstelling dat de huidige klimaatverandering gevaarlijk is. Voor nu nemen we even aan dat het verhaal klopt en dat CO2 een soort thermostaatknop van het klimaat is. Belangrijk is vooral het volgende: CO2 verspreidt zich snel in de atmosfeer. Dit betekent in de praktijk dat het voor het klimaat niet uitmaakt wie de CO2 uitstoot. Of dat nou de EU is, China of de VS, het effect voor het klimaat blijft hetzelfde.
Met dat gegeven in het achterhoofd, laten we eens kijken naar de afbeelding bovenaan dit artikel. We zien hier de CO2-uitstoot van een aantal grote landen zoals China en de Verenigde Staten, maar ook Azië als geheel, Noord-Amerika en de Europese Unie. Het internationale klimaatbeleid begon in 1992 met het klimaatverdrag van Rio. De totale CO2-uitstoot van Azië bedroeg op dat moment 7,2 miljard ton. De jaarlijkse onderhandelingen (de zogenaamde COP’s) om de CO2-uitstoot naar beneden te krijgen begonnen, maar jaar na jaar zien we de uitstoot van Azië juist stijgen, de laatste jaren zelfs steeds harder. In 2023 stootte Azië maar liefst 22,6 miljard ton CO2 uit, meer dan drie keer zoveel als in 1992! Nederland is een klein land en draagt logischerwijs weinig bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot. Als we niet alleen naar CO2 kijken, maar naar alle broeikasgasemissies bij elkaar opgeteld, dan is Nederland verantwoordelijk voor ongeveer 0,3% en de EU als geheel voor 6%. China neemt 30% voor haar rekening en de VS ruim 11%. China stoot dus 100x zoveel uit als Nederland en dit betekent bijvoorbeeld dat op 4 januari van een jaar China alweer net zoveel heeft uitgestoten als Nederland in dat hele jaar zal gaan doen.
Het huidige klimaatbeleid in Europa wordt sterk bepaald door het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015. Toen hebben landen de intentie uitgesproken om onder de 2 graden wereldwijde opwarming te willen blijven, liefst zelfs onder de 1,5 graden ten opzichte van 1850. De opwarming bedraagt inmiddels zo’n 1,3 graden. We zitten dus al dicht tegen die 1,5 graden aan en dit gegeven alleen al leidt tot uitspraken als “we hebben nog maar X jaar om de planeet te redden”. Zoals gezegd, daarover in een later artikel meer. Voor nu is het belangrijk om te begrijpen dat de doelen van het Parijs Klimaatakkoord volgens onderzoekers inhouden dat wereldwijd de CO2-emissies in 2050 naar nul moeten gaan. Europa en ook Nederland hebben daarom een klimaatwet opgesteld waarin dit doel, netto nul CO2 in 2050, wettelijk is vastgelegd.
Het beleid van de Europese Commissie en in Nederland van diverse ministeries is er logischerwijs op gericht om deze doelen te gaan halen. Met enig succes. Sinds 2015 is de totale CO2-uitstoot van de EU gedaald van 3 miljard ton naar 2,5 miljard ton. Ook in de VS daalde de uitstoot licht. Maar wat gebeurde er in Azië? Daar steeg sinds 2015 de uitstoot van 19 naar 22,6 miljard ton, veel meer dus dan de afname in de VS en de EU en dus blijft de CO2-uitstoot wereldwijd stijgen. Merk op dat de toename in Azië sinds 2015 ongeveer 30x de totale uitstoot van Nederland bedroeg. Je zult je wellicht afvragen of de Aziatische landen daarmee het Klimaatakkoord van Parijs niet schenden. Het antwoord is nee! Het Klimaatakkoord maakt sinds 1992 al onderscheid tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden. China en India behoren nog altijd tot de categorie ontwikkelingslanden en hoeven ook onder de in Parijs gemaakte afspraken tot 2030 hun CO2-uitstoot nog niet te reduceren. China geeft publiekelijk wel aan dat ze in 2060, dus tien jaar later dan het westen, ook klimaatneutraal willen zijn, maar het is de vraag hoe serieus deze voornemens genomen moeten worden.
Wat drijft nu vooral de toename in Azië? Het antwoord is heel simpel: steenkool.
In de figuur hierboven zie je hoe snel het totale energieverbruik in China stijgt. Het sterkst stijgen het gebruik van steenkool (waarover China in ruime mate beschikt), aardolie en aardgas. Maar China is toch ook wereldkampioen als het om de installatie van zon en wind gaat? Dat klopt helemaal, alleen komt die groei niet in de buurt van de groei van fossiele brandstoffen. De vraag naar energie groeit zo sterk in China dat ze alle bronnen nodig hebben. Zo groeit kernenergie in China ook harder dan in welk ander land dan ook.
Dat brengt ons bij een andere kwestie. Willen de landen nou echt niet meer hun best doen om CO2 te reduceren of kunnen ze gewoon niet. Om die vraag te beantwoorden moeten we naar de relatie kijken tussen energie en welvaart. Ook die relatie is weer heel simpel. Rijke landen gebruiken veel energie, arme landen weinig. Er zijn geen uitzonderingen.
China en India schuiven langzaam op naar de welvarende landen rechtsboven in de figuur. Alle landen in de wereld willen dit (wie zijn wij om hen die welvaart te ontzeggen?) en zoals het voorbeeld van China laat zien gaat dat gepaard met een forse groei in vrijwel alle vormen van energie, dus ook fossiel. En dus zal de komende decennia de wereldwijde energievraag blijven stijgen. Die groei vindt volgens onderstaande prognose van de Amerikaanse Energy Information Administration vooral plaats in de landen die niet zijn aangesloten bij de OECD.
Het Amerikaanse overheidsdepartement EIA geeft hier aan dat duurzame energie de grootste groei zal doormaken, maar dat ook het verbruik van steenkool, aardolie en aardgas zal blijven groeien. Dat was echter in 2021, vlak voor de oorlog in Oekraïne en voor de herverkiezing van Trump. Sowieso kan wishful thinking (westerse overheden zetten graag in op groei van duurzame energie) een rol spelen bij dit soort ‘voorspellingen’. Inmiddels zit Trump voor de tweede keer in het Witte Huis en is zijn motto “drill, baby, drill”. Hij heeft op de eerste dag van zijn tweede presidentschap een ‘energie noodtoestand‘ uitgeroepen, onder andere omdat hij vindt dat de energieprijzen in de VS al veel te hoog zijn. Dit terwijl Amerika de laatste jaren door de schaliegas- en schalieolie-revolutie al is uitgegroeid tot het grootste olieproducerende land ter wereld. De elektriciteits- en gasprijzen in Europa zijn nu al veel hoger dan die in Amerika en China en de Europese industrie kan dan ook nauwelijks concurreren met de industrie in deze landen.
Trump heeft ook onmiddellijk weer aangekondigd dat hij uit het Klimaatakkoord van Parijs gaat stappen (dat kan formeel pas een jaar na de aankondiging). Maar het signaal is duidelijk: Amerika legt de komende jaren de nadruk op de productie van fossiele energie en niet op CO2-reductie. President Milei van Argentinië heeft aangekondigd dat hij ook sterk overweegt uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen. En er zijn meer opkomende landen die aangeven dat hun economie belangrijker is dan het klimaat, zoals bijvoorbeeld Indonesië. Dit zijn zeer recente ontwikkelingen, maar ze wijzen allemaal in dezelfde richting: de EU staat er op het gebied van klimaat en Netto Nul vrijwel helemaal alleen voor. En met ‘slechts’ 6% van de wereldwijde CO2-emissies kan de EU het alleen niet voor elkaar krijgen dat de wereld in 2050 geen CO2 meer uitstoot.
Dit is – of je het nu leuk vindt of niet – het geopolitieke speelveld waarbinnen ook het Nationale Burgerberaad Klimaat zich afspeelt. De 175 geselecteerde burgers buigen zich over de vraag of ze via hun voeding, via reizen en via hun spullen kunnen bijdragen aan een beter klimaat. Ondergetekende stelde in 2017 al in een interview met de Volkskrant dat het Nederlandse klimaatbeleid slechts een verwaarloosbare, en onmeetbare bijdrage (0,0003 graden minder opwarming in 2100) kan leveren aan de wereldwijde temperatuur. Het burgerberaad buigt zich slechts over een (klein) deel van de totale CO2-emissies van Nederland. Hoe klein? Dat is moelijk te zeggen, maar voor het wereldwijde klimaat is het sowieso irrelevant. Als Nederland het wereldwijde klimaat ‘beter’ zou willen maken via het reduceren van broeikasgasemissies, dan doet het er goed aan de pijlen op Azië te richten. Als dat continent zou afstappen van steenkool, dan is een belangrijke slag geslagen. Maar zoals dit artikel duidelijk heeft gemaakt gebeurt precies het tegenovergestelde: Azië gebruikt steeds meer steenkool.
Moet Nederland dan maar de handdoek in de ring gooien, de armen in de lucht? Ontslaat het ons van iedere plicht om ook een bijdrage te leveren? Niet perse. Maar zoals bij alles in de economie zijn de belangrijkste vragen die we daarbij moeten beantwoorden: wat zijn de kosten en wat zijn de baten? Dat zijn dus de vragen die de leden van het Burgerberaad iedere bijeenkomst opnieuw en tot vervelens toe aan de betrokken deskundigen zullen moeten vragen. Over de baten is hierboven iets gezegd, die zijn in termen van wereldwijde temperatuur onmeetbaar klein. De kosten zullen we in een later artikel uitgebreid behandelen, maar die zijn aanzienlijk en worden de laatse tijd ook steeds pijnlijker duidelijk in Europa.
Kunnen Nederlandse burgers door middel van hun keuzes op het gebied van voeding, reizen en spullen kopen, bijdragen aan een ‘beter’ klimaat? Nee. Maar de vraagstelling binnen het Burgerberaad suggereert natuurlijk heel sterk dat minder vlees eten, minder vliegen en minder spullen kopen ‘beter’ zou zijn voor het klimaat. Door het woordje ‘beter’ eraan toe te voegen wordt een moreel appèl gedaan op de deelnemers van het Burgerberaad. U wilt toch ook een goed mens zijn die het beste voor heeft met de toekomst van de planeet? Dat is de boodschap en grote kans dat minder, minder, minder, uiteindelijk de strekking van het (gewenste) advies van het Nationaal Burgerberaad Klimaat zal zijn aan het kabinet. Voor de wereld als geheel maakt het niks uit. Daar geldt de regel: it’s the economy, stupid.
Source: https://clintel.nl/nationaal-burgerberaad-klimaat-kan-het-klimaat-niet-beter-maken/
.
