Op 19 december 2022 bood premier Rutte in vier talen excuses aan voor het slavernijverleden. Een historisch moment, want tot dan wilde Nederland niet verder gaan dan het uitspreken van ‘diepe spijt’. Op 1 juli 2023 herhaalde koning Willem-Alexander deze excuses, tijdens Keti Koti, de officiële slavernijherdenking. Critici voorzagen dat Nederland hiermee voor stevige financiële schadeclaims zou worden gesteld – te voldoen niet door Rutte of door de koning, maar door belastingbetalers. Inderdaad liet dat niet lang op zich wachten.
Voorstanders zien herstelbetalingen als een rechtvaardige erkenning van historisch onrecht. Tegenstanders, daarentegen, zien een onterechte financiële last die de samenleving verdeelt op basis van ras en afkomst. Herstelbetalingen houden segregatie in stand omdat, in plaats van naar de toekomst te kijken en te bouwen aan een gezamenlijke samenleving, het bepalende punt in het verleden wordt gezocht. Dit vraagstuk raakt bestaande politieke en culturele tegenstellingen. Nu ik me verdiep in de belevingswereld van niet-politiek-correcte allochtonen – op 27 maart zal ik mijn boek Realistisch Allochtoon in Utrecht presenteren samen met anderen – onderzoek ik hoe er over dit onderwerp wordt gedacht.
Andijvie uit de modder
Een krachtig argument tégen herstelbetalingen is dat het onrechtvaardig is om huidige generaties aansprakelijk te stellen voor de daden van hun voorouders. Veel Nederlanders, ongeacht hun afkomst, hebben geen banden met enig slavernijverleden. Mijn opa en oma hebben bijvoorbeeld nooit van enig kolonialisme geprofiteerd: zij trokken de andijvie met eigen handen uit de modder en toen zij opgroeiden wasten mijn ouders zich in een teiltje in de schuur. Het is feite puur mijn blanke huid waardoor men mij hier direct of indirect tóch voor wil aanslaan en verantwoordelijk wil maken. Niet alleen in morele zin, maar ook in financiële, als belastingbetaler. Dit is racistisch!
Erger nog: het verplichten van nieuwe Nederlanders – mensen met diverse achtergronden – om mee te betalen aan herstelbetalingen en mee te excuseren voor een historisch feit dat buiten hen ligt, is mogelijk nóg racistischer. Een Vietnamees, die hier in de jaren negentig is terechtgekomen, verkoopt loempia’s op een dorpsplein. Van elke verkochte loempia verdwijnen er centen in de bodemloze put van het blanke schuldgevoel rond het slavernijverleden. Hetzelfde geldt voor Chinese restaurants en Poolse loodgieters. Waar sláát dit op? Hoe racistisch kun je zijn?
Visie van een realistische allochtoon
Dit sentiment wordt gedeeld door Nasim Barrandeh, een Nederlander met een Iraanse achtergrond, woonachtig in Amsterdam. Hij stelt: “Geschiedenis is geschiedenis. Hoe gaan wij, erfgenamen van de Perzische beschaving in Iran, 1400 jaar islamitische overheersing terugdraaien? Dit is onbegonnen werk.” Voor hem is het idee van herstelbetalingen een simplistische manier om een complex verleden goed te maken. Hij licht toe:
“Er zijn Surinamers en Antillianen die zich hierop fixeren. Stel men zegt, we betalen jou een vastgesteld bedrag, wat doet dit dan met jouw verleden? Het is een primitieve gedachte dat je iemands geschiedenis zou kunnen herschrijven met geld of een schaap of desnoods een koe. Ten diepste gaat dit ‘herstel’ over een herstel in en van jezelf.
Dit is in essentie een historische discussie: dit gaat over wie je bent. Over de kern van je volk, je identiteit. In Iran dragen wij het erfgoed van de hele Perzische beschaving met ons mee. Het is voor mij onvoorstelbaar dat een som geld dit in een ander perspectief zou stellen. Als je jezelf laat afkopen, dan ben je iets anders dan je pretendeert te zijn; dan betekent de geschiedenis iets anders voor je, dan je pretendeert.
Herstelbetalingen moet je niet in isolatie bekijken. Dit gebeurt omdat blanken – dat zie ik in Nederland duidelijk om mij heen – hun eigen blank-zijn haten. En anderen met een specifieke achtergrond – soms al eeuwen geleden welteverstaan – hopen hier opportunistisch een slaatje uit te slaan. Maar het ware zwarte mensen die andere zwarte mensen verkochten! Het waren Arabieren die zwarten verkochten! Ik heb er echt helemaal niks mee.
En sowieso, je leeft in een moderne maatschappij, met gekleurde mensen in de Tweede Kamer. Je bent los van de ketting! Handel daar dan ook naar – lééf daarnaar!”
Verkwikkende realiteitszin
Heerlijk toch? Zulk realisme? Ik kan er nóóit genoeg van krijgen! En hoop er nog veel boeken mee vol te schrijven. Nasim Barrandeh – die ook op het evenement van 27 maart aanwezig zal zijn – stelt met zoveel woorden dat financiële compensatie de historische realiteit niet verandert. De slavernij is een pijnlijk hoofdstuk in de geschiedenis, maar geld kan de geleden pijn en het onrecht niet ongedaan maken. De vraag blijft hoe dan ook: wat lost dit op? Barrandeh benadrukt dat ware erkenning niet in geld ligt, maar in hoe een samenleving haar geschiedenis draagt. “Als je je laat afkopen, dan betekent de geschiedenis iets anders voor je dan je pretendeert,” zegt hij treffend.
De toelichting door Barrandeh werpt waardevolle punten op. Ten eerste, wie is er daadwerkelijk verantwoordelijk? Alleen Europeanen of ook andere groepen? Ten tweede, waarom stoppen bij deze specifieke slavernijgeschiedenis? Waarom trekken we deze compensatiedrang niet consequent door? Ten derde, de nogal badinerende morele implicaties van een benadering die mensen infantiliseert; mensen die ondanks een hardvochtig verleden hun levens op orde kregen.
Wie Moet Betalen?
Wat het eerste betreft: het is inderdaad een punt van discussie wie daadwerkelijk verantwoordelijk kan worden gehouden voor slavernij. Historisch onderzoek wijst uit dat slavernij niet enkel door Europeanen werd bedreven, maar dat Afrikaanse en Arabische handelaren een actieve rol speelden in de slavenhandel. Dit roept de vraag op waarom alleen Westerse landen herstelbetalingen zouden moeten doen. Moeten herstelbetalingen ook worden geëist in Afrika en het Midden-Oosten? Deze discussie wordt verder bemoeilijkt door het feit dat de Nederlandse staat al bij de onafhankelijkheid van Suriname miljarden heeft betaald als financiële compensatie, waarmee de schuld tussen de landen werd afgehandeld.
Bij de onafhankelijkheid ontving Suriname kwijtschelding van schulden, plus 3,5 miljard gulden cash. Dit is een bizar groot bedrag voor ongeveer een half miljoen inwoners. Er waren destijds lange onderhandelingen waarvan de einduitkomst was dat alle schulden van Nederland aan Suriname waren afgedaan – de slavernijgeschiedenis was hét argument waarmee dit enorme bedrag werd gerechtvaardigd. Maar kennelijk is het blanke schuldgevoel als een koe die je steeds opnieuw kunt melken. Prachtig voorbeeld ook van Barandeh, inderdaad, die koe.
Consequent doortrekken
Het is arbitrair om dan te stoppen bij ‘het’ slavernijverleden. Hoe zit het met blanke Nederlanders die slavenarbeid verrichten onder de Japanse bezetter? Mag dat stukje ‘blanke boetedoening’ dan worden weggestreept tegen het totaal van blanke historische misdrijven? En dan, de Franse overheersing in de Bataafse tijd – al die niet tot nauwelijks verloonde diensten, die Nederlandse kleermakers en herbergiers moesten leveren aan het Franse leger – gaat Macron ons daar ook voor compenseren? Want als Frankrijk dan tóch de knip trekt voor plantages in het Caribische gebied, trek die lijn dan consequent door!
Het ultieme racisme van al die zogenaamde excuses en herstelbetalingen zit erin dat blanke volken als enige op deze geschiedenis worden aangesproken (ondanks dus dat het blanken waren die wereldwijd het initiatief hebben genomen om slavernij af te schaffen). Niemand verwacht dat van de Ashanti, van de Turken, van de Marokkanen of willekeurig welke andere grote slavenhandelaren!
Politieke implicaties & diplomatieke Spanning
Ook op een andere manier zijn herstelbetalingen racistisch. Ze devalueren alle inspanningen van mensen die vlak na het afschaffen van de slavernij, op eigen kracht een succesvol bestaan hebben opgebouwd. De roep om herstelbetalingen suggereert dat bepaalde minderheden niet zonder zulke betalingen iets van hun leven kunnen maken, wat een ontwaarding is van hun zelfredzaamheid en zelfbeschikking. Ook zorgen ze voor verwarring – er zijn er immers velen, die zowel slavenhandelaren als voormalige slaven als voorouders hebben. In de voorbije eeuwen zijn deze groepen gemixt.
De discussie rond slavernijgeschiedenis, laat zien dat er een dubbele standaard is: racisme dat door blanken wordt gebezigd, wordt anders behandeld dan racisme in andere groepen. In de wereldgeschiedenis werden volkeren geknecht, tot slaaf gemaakt, zonder dat hier een verantwoording bij werd gegeven. Maar sinds de blanke Westerse orde leidend is, moeten oorlogen voldoen aan een grondrechtvaardiging dat ze nodig zijn om ‘vooruitgang’ te brengen en ‘mensenrechten’ te bestendigen.
Schijnheilige blanke machtsuitoefening
De retoriek is dus niet meer ‘wij gaan jullie de wet voorschrijven omdat wij machtiger zijn’ (zoals in de Romeinse tijd), maar: wij doen dit om jullie op een hoger en meer humaan ontwikkelingspeil te brengen. Dit narratief valt natuurlijk in duigen, als ooit aan het licht zou komen dat blanken even racistisch zijn als iedereen. En deze schijnheiligheid verklaart, waarom blanke machtsuitoefening aan een andere morele standaard wordt afgemeten.
Om hun macht te legitimeren in de vorm waarin deze macht momenteel wereldwijd wordt uitgeoefend, moeten blanken steeds ‘bewijzen’ dat zij de meest hoogontwikkelde cultuur vertegenwoordigen. Om dit gesponnen verhaal overeind te houden en politieagent over de hele wereld te kunnen blijven spelen – bijvoorbeeld via het Internationaal Strafhof – zijn steeds dit soort ‘herstelbetalingen’ nodig. Maar ook de doorsnee blanke inwoner wordt aan een strengere morele standaard gehouden door de elites dan andere groepen, wat oneerlijk en ronduit racistisch is.
Het is óók racistisch dat zwarte volkeren, die in deze context als slachtoffer van onderdrukking worden benaderd – wat gezien de rol van Afrikaanse warlords in de slavenhandel dus problematisch is – kennelijk trots, eer en eigenwaarde ervaren, als een vanzelfsprekendheid; terwijl blanke volkeren deze ervaring alléén toekomt wanneer ze boete doen in de vorm van herstelbetalingen. Frappant!
Slotsom
Alle argumenten meegewogen, is de conclusie dat herstelbetalingen inherent racistisch zijn. De Nederlandse samenleving moet een balans vinden tussen erkenning en vooruitgang, en dit kan onmogelijk met een financiële afkoopsom die de samenleving verder verdeelt. Kom met ons mee praten over dit thema, en andere gevoeligheden rond het multiculturalisme, op 27 maart in Utrecht, bij de presentatie van mijn nieuwe boek: Realistisch Allochtoon! En volg mij op X!
Source: https://www.dagelijksestandaard.nl/opinie/sid-lukkassen-herstelbetalingen-zijn-racistisch
.
