Donald Trump gaf afgelopen maandag op Mar-a-Lago een luchthartige persconferentie met aan zijn zijde de Turkse president Erdogan. The Donald gedraagt zich in zijn private resort in Florida als een ware koning‚ melden Amerikaanse media. Als hij vanuit zijn slaapvertrekken afdaalt naar de begane grond‚ staan de gasten op om voor hem te klappen. Hij schudt uitgebreid handen. Na het diner opent hij zijn iPad en begint zijn Spotify-playlist af te spelen op de stereo-installatie – het liefst op hoog volume. Meestal brengt hij dezelfde Golden Oldies ten gehore: Jesus Christ Superstar‚ Suspicious Minds van Elvis‚ Hello van Lionel Richie‚ November Rain van Guns N’Roses‚ en het duet van James Brown en Luciano Pavarotti, It’s A Man’s Man’s Man’s World. Of Erdogan mee heeft geluisterd‚ is niet bekend‚ maar de komende president toonde zich vol bewondering voor zijn Turkse colega. “Een van de partijen is van de kaart geveegd‚ maar niemand weet wie de andere partij is”, zei Trump. “Maar ik wel. Weet je wie het is? Turkije. Okay? Turkije zit erachter”‚ verklaarde hij‚ alsof hij nieuws onthulde. “Hij is een heel slimme gast. Ze wilden het (Syrië) al duizenden jaren hebben en hem is het gelukt.”
Trump vergeleek de door Turkije gesteunde verovering van Syrië bewonderend met een “vijandige overname”‚ zoals die in het bedrijfsleven plaatsvindt als partijen de meerderheid van de aandelen in een bedrijf verwerven tegen de wil van het management in. “En dat is prima‚ het is een manier om te strijden”‚ zei Trump. De voormalige vastgoedondernemer lijkt de wereld te zien als een strijdtoneel van concurrerende vastgoedmagnaten die proberen deals te sluiten en‚ als dat onverhoopt niet lukt‚ terugvallen op hardere methoden.
Helemaal onterecht is dat beeld niet. De vraag is wel of Trump beseft dat het voor zijn concurrenten niet gaat om willekeurige stukjes real estate‚ maar om claims met diepe historische wortels. Dat is de afgelopen weken eens te meer duidelijk geworden door uitspraken van diverse politieke leiders. Zo verwees Erdogan in een speech op 13 december op een congres van zijn AK Partij naar het Ottomaanse Rijk van vóór de Eerste Wereldoorlog. Verwijzend naar de CHP‚ de grootste oppositiepartij in het Turkse Parlement‚ zei hij: “Er vinden cruciale ontwikkelingen plaats ten zuiden van Turkije. Zij hebben niet eens door wat er aan de hand is. Ze vragen zichzelf nooit af of de Eerste Wereldoorlog anders had kunnen uitpakken. Als er toen geen nieuwe grenzen waren getrokken‚ zouden (Syrische, red.) steden als Aleppo‚ Idlib‚ Hama‚ Damascus‚ Raqqa nu steden zijn zoals (de Turkse steden) Antep en Hatay en provincies net als (de Turkse provincie) Urfa.” Erdogan heeft al vaker laten weten dat hij erop uit is om het Ottomaanse Rijk‚ dat ruim 600 jaren stand hield en grote delen van het Midden-Oosten én van Europa omvatte‚ te laten herleven. Hoe ver hij daarbij wil gaan‚ is niet duidelijk. Syrië staat zeker op zijn wensenlijstje.
Israëlische leiders als premier Netanyahu en minister van Financiën Bezalel Smotrich hebben al even ambitieuze plannen. De Israëlische claims gaan nog verder terug – tot Bijbelse tijden. In een interview voor de documentaire In Israel: Ministers of Chaos‚ van televisiezender Arte in oktober van dit jaar‚ verklaarde Smotrich dat Israël zich “stapje voor stapje” zal uitbreiden en uiteindelijk alle Palestijnse gebieden‚ Jordanië‚ Libanon‚ Egypte‚ Syrië‚ Irak en Saoedi-Arabië zal omvatten. Zijn uitspraken leidden tot felle kritiek vanuit de Arabische wereld. Eerder dit jaar had Netanyahu in een toespraak bij de VN al laten weten dat de Joden wat hem betreft recht hebben op het Bijbelse Beloofde Land. Dit zogeheten Eretz Israel (Groot-Israël) wordt vaak geduid als het land van de rivier de Jordaan tot aan de Middellandse Zee‚ inclusief de Westelijke Jordaanoever. Volgens Theodor Herzl‚ de grondlegger van het Zionisme‚ omvat het echter het veel grotere gebied waar Smotrich naar verwees.
Het is evident dat de ambities van Turkije botsen met die van Israël. De Turkse regering heeft afgelopen week dan ook al laten weten “zeer bezorgd” te zijn over de acties van Israël in Syrië. Israël heeft gebruik gemaakt van de chaos in dat land om zijn controle over de Golanhoogte uit te breiden. Netanyahu kondigde aan dat Israël het aantal nederzettingen op de Golanhoogte gaat verdubbelen. Dat zou nodig zijn om “potentiële dreigingen” te kunnen weerstaan. Turkije riep direct “de internationale gemeenschap” op om “toepasselijke maatregelen”. De Turken hoeven van Trump echter geen steun te verwachten. De annexatie door Israël van de Golanhoogte in 1981 is slechts door één land ter wereld erkend: de VS. Dat gebeurde in 2019 – door toenmalig president Donald Trump.
Hoewel nauwelijks opgepakt door de media‚ legde ook de Russische president Poetin afgelopen week een historische territoriale claim op tafel. In een speech op een congres van zijn partij Verenigd Rusland‚ haalde Poetin het idee van Nieuw-Rusland van stal. Novorossiya was vanaf het einde van de 18e eeuw een kolonie van het Russische Rijk‚ en omvatte gebieden langs de Zwarte Zee en de Zee van Azov die onder tsarina Catharina de Grote waren veroverd op de Oekraïense kozakken én het Ottomaanse Rijk. Poetin suggereerde dat Rusland zich in Oekraïne wellicht niet tevreden zal stellen met de verovering van de provincies Loegansk en Donetsk (de Donbas)‚ maar ook gebieden zal willen annexeren ten westen van de rivier de Dnjepr‚ en dan met name de belangrijke havenstad Odessa. Ook Poetins trouwe bondgenoot‚ partijvoorzitter Dmitri Medvedev‚ net terug van een topontmoeting met de Chinese leider Xi Jinping‚ sprak op het partijcongres over “nieuwe regio’s” die Rusland zou willen inlijven.
Volgens sommige waarnemers is de Russische strategie in Oekraïne erop gericht om nog vóór de inauguratie van Trump zoveel mogelijk terrein te winnen‚ om een zo gunstig mogelijke positie te verwerven bij de verwachte vredesonderhandelingen. Zeker is dat Trump‚ als hij officieel mag plaatsnemen aan de geopolitieke Risk-tafel‚ zal worden geconfronteerd met een heikele stand van zaken‚ ondanks Syrië. Trump denkt het wereldspel snel naar zijn hand te kunnen zetten‚ zo blijkt uit zijn uitspraken. Hij dreigt Jan en alleman met forse invoertarieven als ze Amerika dwarszitten. Maar wie is er nog bang voor Amerika? Economisch is de VS al lang niet meer de superpower van weleer. Het land kampt met een onhoudbare schuldenberg. De Amerikaanse industriële capaciteit is schrikbarend afgebrokkeld. De New York Times kwam onlangs met een schokkende grafiek die liet zien dat Amerika nog maar 3 procent van de auto’s in de wereld produceert. Het Chinese aandeel in de wereldwijde autoproductie is in twintig jaar gestegen van 1 procent naar 39 procent. Voor veel andere industriële sectoren geldt eenzelfde verhaal. Simpelweg invoertarieven verhogen lost dat probleem niet zomaar op. Het zal leiden tot hogere prijzen voor de Amerikaanse consument – en tot tegenmaatregelen van andere landen. Militair gezien is Amerika ook niet oppermachtig. Rusland heeft met de ontwikkeling van de hypersonische raket Oresjnik een wapen in handen waar de VS geen verweer tegen hebben. Ook op andere terreinen‚ zoals elektronische oorlogvoering‚ doet Rusland niet onder voor de VS.
Trump lijkt al te hebben besloten om een rechtstreekse confrontatie met Rusland te vermijden en zich te richten op wat hij beschouwt als Amerika’s aartsrivaal‚ China. Maar China heeft net zo goed een machtig leger – en heeft zo zijn eigen claims op het Risk-bord. In zijn strijd met het ‘dictatoriale’ China zou Trump nog kunnen proberen terug te vallen op de Amerikaanse ‘soft power’‚ maar er zijn niet veel mensen meer die de United States met zijn ongezonde bevolking‚ honderdduizenden daklozen‚ drugsverslaafden‚ aftakelende infrastructuur‚ agressief wokisme en consumentisme als een lichtend voorbeeld zien. En terwijl China in heel de wereld investeert‚ laat Amerika zich vooral gelden door het gooien van bommen en het omverwerpen van regeringen. Laten we hopen dat Trump‚ als hij het spel niet blijkt te kunnen winnen‚ het bord niet omver gooit.
.
