Door een overdosis aan nitraat is de waterkwaliteit in Vlaanderen op veel plekken ondermaats. — © Fred Debrock
Voor de tweede keer al krijgt Vlaanderen een veroordeling in de nitraatzaak die vijf milieuorganisaties aanspanden tegen het Vlaams mestbeleid. Zij willen nu de druk opvoeren op de Vlaamse onderhandelingen.
De waterkwaliteit in Vlaanderen gaat er al jaren op achteruit. Begin dit jaar bereikte de hoeveelheid nitraat in ons grondwater het hoogste peil sinds 2010. En ook in een kwart van de Vlaamse waterlopen werd een overdosis aan nitraat gemeten. Die stof wordt vooral gebruikt bij de bemesting van akkers. Maar de meststoffen die niet opgenomen worden door de gewassen sijpelen door in het grond- en oppervlaktewater. Volgens de Europese richtlijnen mag dat water maximaal 50 milligram aan nitraat per liter bevatten. Maar die norm haalt Vlaanderen al jaren niet, ondanks verschillende mestactieplannen.
Om dat aan te kaarten sleepten vijf milieuorganisaties waaronder Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt en Greenpeace Vlaanderen in het najaar van 2022 voor de rechter. Die heeft de milieubewegingen deze week voor de tweede keer gelijk gegeven. In juni 2023 gaf de rechtbank Vlaanderen nog zes maanden de tijd om extra maatregelen te nemen. Maar omdat daar te weinig van in huis kwam, doet de rechter daar vandaag nog een schepje bovenop. Zolang Vlaanderen niet ingrijpt in het mestbeleid, zal de overheid 1.000 per dag moeten betalen. Die dwangsommen kunnen oplopen tot maximaal 1 miljoen euro in totaal.
De milieuorganisaties hopen vooral dat het vonnis ook iets teweeg brengt aan de onderhandelingstafel. Op dit moment onderhandelen N-VA, Vooruit en CD&V volop over de vorming van een nieuwe Vlaamse regering. Volgens de milieubewegingen is proper water één van de belangrijkste uitdagingen voor de komende legislatuur. “De Vlaamse onderhandelaars moeten dit vonnis aangrijpen om het roer om te gooien in het landbouwbeleid”, reageert Joeri Thijs, woordvoerder van Greenpeace.
MAP 7
Een belangrijke stap in de verbetering van de waterkwaliteit wordt het nieuwe mestactieplan, MAP 7. Dat zal vastleggen hoeveel mest boeren mogen gebruiken, waar ze mogen bemesten en in welke gebieden al dan niet strengere maatregelen gelden. De opstelling van dat plan verloopt echter bijzonder moeizaam. Op aandringen van CD&V heeft de uittredende Vlaamse regering ook nog een aantal versoepelingen doorgevoerd voor de landbouwers na de massale protestacties begin dit jaar. Zo ging het felbetwiste verbod om te bemesten in kwetsbare VEN-gebieden alsnog op de schop. N-VA was daar eigenlijk geen voorstander van. Maar parkeerde uiteindelijk haar bezwaar. Het is nu wachten op het milieuonderzoek dat naar MAP7. Die studie moet uitklaren of de maatregelen voldoende effectief zullen zijn om de waterkwaliteit in Vlaanderen te verbeteren.
Voor uittredend minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) die mee onderhandelt over de volgende Vlaamse regering, wordt waterkwaliteit sowieso belangrijk. “Ik waarschuw al langer voor onze waterkwaliteit”, zegt ze. “Niet iedereen was daar altijd van overtuigd. Maar nu kunnen we het licht van de zon niet langer ontkennen.”