In de hoogtijdagen van de coronacrisis toog Jan Bonte naar de bouwmarkt voor een zwanenhals. Bij “de stupiditeit van looprichtingen en spatschermen” had hij zich toen al neergelegd. “Ik vroeg na enige tijd niet meer aan mensen of het virus vliegles had gehad en of het geleerd had een mooie bocht te maken tijdens de vlucht. De lol was er af”, verhaalt Bonte met spottende humor. Toen een man Bontes vrolijk door de Praxis dartelende 6-jarige zoontje “in bekakt Nederlands” betitelde als “levensbedreigend” en “rotkind” én ook nog een schoppende beweging naar hem maakte, kreeg de inwoner van Dalfsen — “meestal de zachtmoedigheid zelve” — een waas voor zijn ogen. Hij gaf de man een flinke zet en deze struikelde richting de uitgang. “Als hij nog een keer het gore lef in zijn donder had om mijn zoon aan te raken, vertrouwde ik hem toe, zou ik hem zo’n geweldige schop onder zijn kont geven, dat de chirurg drie dagen bezig zou zijn om hem weer uit zijn anus te pulken.”
Een lach buldert door de zaal als de 53-jarige Bonte tijdens een van zijn lezingen in het land de corona-anekdotes als bijna volleerd cabaretier oplepelt. Vier jaar geleden had hij nooit kunnen bedenken dat hij in 2024 zijn geld zou verdienen met het schrijven van boeken, zoals zijn vorige maand uitgebrachte Wuhan Trilogie (zie recensie hieronder), én een eigen avondvullende monoloog in volle zaaltjes in Nederland en België.
Bonte was tot eind 2020 namelijk een alom gerespecteerd, summa cum-laude afgestudeerde, veelgevraagd freelance neuroloog in verschillende ziekenhuizen. Hij werd door zijn aanhoudende, ongezouten systeemkritiek weliswaar als lastig ervaren door zijn opdrachtgevers, sommige collega’s en de Gezondheidsinspectie, maar was geliefd bij patiënten om zijn deskundigheid, kritische houding en menselijkheid.
In de media verscheen een aantal prachtige verhalen over hem. In 2017 trok Bonte bijvoorbeeld ten strijde tegen de witte doktersjas, die volgens hem onnodige afstand schept tussen dokter en patiënt. “Kinderen zijn er bang voor. En er bestaat wereldwijd geen literatuur die het argument van infectiebestrijding onderbouwt”, tekende de toen nog bevriende De Stentor, het dagblad uit zijn regio, op. Ook Medisch Contact, een tijdschrift voor dokters, had positieve aandacht voor zijn missie: het ontkrachten van ‘de mythe van de witte jas’. In 2018 zond de EO de documentaire Protocol van mijn vader van Melienna Beckmann uit, nog altijd terug te vinden via
npo.nl. “Als op die ene augustusochtend het levenspad van mijn vader niet had gekruist met een arts met een zeldzaam onafhankelijke geest, had ik deze film niet gemaakt”, opent de documentairemaakster haar respectvolle ode aan de neuroloog “die buiten de lijntjes durft te kleuren” en zo het leven van haar vader redde.
Bonte is in de korte film vooral te zien als aimabele, deskundige dokter met grote liefde voor zijn patiënten. De kijker krijgt op het einde ook even de kritische medische professional te zien. “Allerlei mensen die zich bemoeien met de zorg, die daar de ballen verstand van hebben, maar wel menen te moeten zeggen hoe wij ons werk moeten doen, daar loop ik nog het meest tegenaan”, klaagt hij. Zes jaar later is die brommende en zoemende Bonte, die zichzelf online heeft omgedoopt in Jan B. Hommel (zie kader), een van de best ingelezen en vileine critici van het coronabeleid geworden. Hij heeft zich tijdens de crisis ook grenzeloos geërgerd aan mensen met ‘de ballen verstand van gezondheidszorg’ die bepaalden hoe anderen moesten gaan leven.
Met De Andere Krant, “de enige krant waar ik nog mee praat”, blikt Bonte terug op het begin van de crisis die ook zijn leven definitief veranderde. “Ik was aanvankelijk heel mild”, vertelt hij. “Vanaf de eerste persconferentie van Rutte en De Jonge had ik wel door dat het allemaal heel knullig en zwaar overdreven was. Maar ik was nog goedgelovig. De vreemde maatregelen verklaarde ik als gevolg van toeval, onkunde en knulligheid. Ik vond een beetje afstand houden van elkaar en ‘flatten the curve’ zelfs redelijk klinken. Al snel werd het verhaal steeds gekker en begon ik me meer te roeren. Mijn frustratie dat de uitvoerders van het beleid alle tot dan toe bestaande wetenschappelijke kennis terzijde schoven, sloeg om in boosheid. Vooral verplichte mondkapjes vond ik ronduit belachelijk. Iedereen met een beetje wetenschappelijk kennis wist dat ze niet werkten. Ze zeiden het ook gewoon. Hoe kun je het dan verplichten? Als iemand mij dan sommeerde een op te doen, kon ik het niet laten duidelijk te maken dat ik daar niet van gediend was.”
In het Rotterdamse Ikazia-ziekenhuis, waar Bonte toen nog werkte, knipte hij zelfs demonstratief gaten in het mondkapje. “Een collega sprak me aan en zei dat het mondkapje zo niet werkte. Toen heb ik hem erop gewezen dat een normaal mondkapje ook geen bescherming biedt. Hij keek me alleen maar raar aan”, aldus de neuroloog. Het leidde tot een breuk in Rotterdam.
In 2021 gooide Bonte er nog een paar scheppen bovenop, toen hij kon aantonen dat er gelogen werd over de vaccins. Mede dankzij data-analisten als Cees van den Bos ontdekte hij dat er “kwaadaardigheid” in het spel was. “De kunst van propaganda is de mensen te laten denken dat ze zelf tot een bepaalde conclusie zijn gekomen, bijvoorbeeld dat vaccins zaligmakend zijn. Daarom moet het moeilijk controleerbaar zijn. Van de meeste maatregelen, zoals 1,5 meter, schoolsluitingen en handen wassen, was niet aan te tonen dat ze wel of niet werkten, omdat er geen goede rekenmodellen voor bestaan. Maar bij de vaccins gingen ze in de fout. De propaganda werd controleerbaar. Leuzen als ‘Je doet het voor je oma’, en ‘Als je het vaccin neemt, kun je de infectie niet meer overdragen’ hebben ervoor gezorgd dat ze zichzelf hebben ontmaskerd. Toen de data-analisten aantoonden dat de NCTV en de Navo in the lead waren, begon ik echt in te zien dat we in een ongelooflijk zorgwekkende situatie zijn beland. Dat had ik in mijn slechtste dromen niet kunnen bedenken.”
Op X en zijn platform janbhommel.nl laat Bonte sindsdien nog maar weinig heel van deze liegende beleidmakers, zoals Mark Rutte en Hugo de Jonge, corrupte gezondheidsadviseurs als Marion Koopmans en Károly Illy én journalisten zoals Maarten Keulemans van de Volkskrant en Op1-talkshowhost Tijs van den Brink, die de propaganda kritiekloos brachten. Over de EO-presentator zei hij nog liever over hem te struikelen, dan hem te reanimeren, als hij voor hem neer zou vallen. Dergelijke bikkelharde uitspraken maken het voor zijn tegenstanders, zoals inmiddels De Stentor, gemakkelijk om Bonte neer te zetten als “ophitser”, “rancuneus” en “omstreden”. Bonte kan er niet meer mee zitten: “Ze schrijven maar wat ze willen op hun gedrukte toiletrollen. Ze hebben toch geen interesse in hoe het echt zit. Als het er echt op aankomt zal ik Tijs wel helpen. Maar wel met tegenzin. Vergeet niet: hij is iemand die in november 2020 schreef dat groepsimmuniteit alleen bereikbaar was via vaccinatie. Hoe haalt een mediaman dat in zijn hoofd? Hij doet alsof hij kritisch is, maar flikt echte critici zoals Ronald Meester streken. Tijs legt nooit verantwoording af, maar doet alsof hij heel integer is. Hij is een vreselijke hypocriet en een nepchristen. Ik zeg het misschien wat lomp, maar wel zoals het is.”
De coronacrisis heeft van Bonte een achterdochtiger, behoedzamer mens gemaakt. Hij realiseert zich als hersenkenner dat ook hij — ondanks zijn intellectuele capaciteiten — vatbaar is voor propaganda en manipulatie. “Ik leg in mijn lezingen uit wat propaganda met de hersenen doet. Maar dat betekent niet dat ik niet vatbaar ben voor dat proces. Ik heb ook aannames voor waarheid aangenomen. In deze tijd van manipulatie, die steeds erger wordt, is het lastiger om overal zeker van te zijn. Voor je het doorhebt, ben je gemanipuleerd. Neem de vaccins: ik heb ze tot aan corona nooit betwijfeld. Op de werkvloer werd er niet over gesproken. Nog altijd ben ik geen antivaxer en geloof ik dat er goede vaccins zijn. Maar ik ben daar minder zeker over dan vroeger. En dat geldt voor heel veel. Tegelijkertijd spreek ik me nu over veel meer uit, omdat ik me zorgen maak. Ja, een opmerkelijke tegenstrijdigheid.”
Hij is ook meer open-minded geworden. “Tegenwoordig schuif ik gerust aan bij een flat earth-bijeenkomst om te luisteren naar de argumenten. Deze tijd heeft me geleerd dat je extra goed moet luisteren naar mensen die informatie hebben die je eigenlijk niet wilt horen. Vroeger was ik overtuigd van de evolutie, sinds ik met de gelovige microbioloog Pieter Borger gesproken heb over diens boek, ben ik tot de conclusie gekomen dat hij goede argumenten heeft voor de schepping. Ik ga me daar verder in verdiepen. Vroeger was ik goedgeloviger, nu vertrouw ik niemand meer zomaar op zijn blauwe ogen. Maar ik luister wel beter en probeer in gesprek te blijven. Alleen zeg ik erbij: ik ben best bereid een wereldbeeld overboord te gooien, maar dan moet je wel met meer aankomen dan alleen je heilige overtuiging. Ik wil feiten zien. Helaas ontbreekt het daar vaak aan. In onze wakkere kringen maken veel mensen de fout alles wat mainstream is te verwerpen, en alles wat alternatief is zonder kritiek aan te nemen. Dat is ook geen waarheidsvinding.”
Bonte, die zelf in het verleden te maken heeft gehad met depressies, stelt ondanks “de gitzwarte tijden waarin we leven” blij te zijn dat hij zich sinds 2020 heeft uitgesproken en zou dat zo weer doen. “Ik verwacht niet meer aan de bak te komen in de medische wereld. Om eerlijk te zijn, weet ik ook niet of ik het nog zou willen. Mijn passie was altijd iedereen gezond maken, maar sinds de coronacrisis ben ik niet meer de barmhartige Samaritaan die iedereen wil helpen. De meeste mensen hebben me diep teleurgesteld. Een harde conclusie, maar het is zoals het is.”
“De meest complete reconstructie over het ontstaan van de grootste gezondheidscrisis in honderd jaar”, meldt neuroloog Jan Bonte op zijn website over De Wuhan Trilogie waaraan hij jarenlang werkte. Onbescheiden? Nee, zoals vaker draait Bonte niet om de feiten heen. Hij heeft drie kloeke boeken afgeleverd‚ samen ruim 1100 pagina’s‚ die weinig onvermeld laten over de oorsprong van de coronacrisis en óók nog eens onderhoudend geschreven zijn. Marion Koopmans en de lezers van De Volkskrant kunnen hun hart ophalen.
“Ik heb dit boek bedoeld als een stuk geschiedschrijving”, zegt Bonte op de achterkant van zijn onlangs verschenen drieluik. “Want over tien of twintig jaar weet niemand meer precies wat er allemaal gebeurd is en hoe het precies is gegaan. Dan kan men terugbladeren in de trilogie om te lezen hoe het ook alweer zat.” Ook wie het nú al “precies” wil weten, kan zijn hart ophalen in dit werkstuk, waarvoor Bonte uitgebreide research deed. In zijn dankwoord wordt duidelijk hoever hij hierbij is gegaan. Zo spreekt hij zijn waardering uit voor het onderzoekscollectief DRASTIC. “Zonder dat team zou een belangrijk deel van het verhaal nooit in de openbaarheid zijn gekomen”, schrijft hij. DRASTIC is een groep wetenschappers uit de meest uiteenlopende disciplines, aangevuld met data-analisten, statistici, programmeurs en internetdetectives. Zij brachten aan het licht wat gebeurde rond het lab in het Chinese Wuhan, waar riskant virusonderzoek (gain of function) plaatsvond met Amerikaanse overheidsgelden. Door de inzet van DRASTIC werd de ‘zoönosetheorie’, ofwel een natuurlijke oorsprong van het sars-cov-2 virus, steeds onwaarschijnlijker.
Ondanks de hulp van DRASTIC liep hij soms toch vast: “Er zijn veel momenten geweest dat ik op het punt stond het op te geven, omdat ik de wanhoop nabij was en niet meer wist hoe ik verder moest.” Gelukkig hielpen mensen in zijn omgeving hem dan over het dode punt heen, zoals prof. Ronald Meester die op cruciale momenten “met enkele bemoedigende woorden de motivatie gaf om toch door te gaan”. De hoogleraar Waarschijnlijkheidsrekening, inmiddels vooral bekend van zijn oversterfterapport, schreef ook het voorwoord bij de trilogie. Op de cruciale vraag die als ondertitel op de kaft staat (Corona, ontsnapt uit het lab?) geeft Meester dit antwoord: “Na het lezen van deze trilogie denk ik dat er weinig twijfel meer kan bestaan over de oorsprong van het sars-cov-2 virus, en is een verklaring van de feiten onder de zoönosetheorie dan weliswaar niet fysiek onmogelijk, maar toch zeker wel buitengewoon ongeloofwaardig geworden.”
Bonte mag tevreden zijn: zijn werkstuk is met voorsprong het meest gedetailleerde relaas over de herkomst van sars-cov-2. Zo is het twee keer zo dik als The Wuhan cover-up van Robert F. Kennedy jr., die onder meer beschrijft hoe een groepje internationale wetenschappers en overheidsfunctionarissen de Chinese lab-oorsprong van het sars-cov-2 virus vanaf begin 2020 toedekte. De Rotterdamse virologen prof. Ron Fouchier en prof. Marion Koopmans speelden daarin een “sleutelrol“, aldus Kennedy. Bonte doet dat verhaal nog eens over, en niet bepaald dunnetjes. Zo wordt de naam van Koopmans welgeteld 264 keer genoemd in de trilogie. Al zit het venijn in de staart, want het derde boek sluit af met een uitgebreide ‘toegift’ die gewijd is aan de vele verstrengelde belangen van Koopmans. Bonte is niet mild over de viroloog, die volgens hem het volk angst aanjaagt voor pandemieën om “miljoenen aan onderzoeksgelden binnen te halen”.
Tegelijk wordt Koopmans op de drempel van 2025 steeds meer een meelijkwekkende figuur. “Ondanks al haar inspanningen om de mogelijkheid van een labontsnapping van het toneel te laten verdwijnen, gebeurde precies datgene waar ze het meest voor vreesde”, concludeert Bonte. Haar maatje, de Britse viroloog Peter Daszak, wiens EcoHealth Alliance de Amerikaanse onderzoeksgelden naar het lab in Wuhan sluisde, werd dit jaar voor minstens drie jaar uitgesloten van financiering door de Amerikaanse National Institutes of Health (NIH). “Daar zal het zeer waarschijnlijk niet bij blijven, en zeker niet als de Republikeinen de verkiezingen van 2024 winnen”, schrijft Bonte.
Inmiddels kennen we de afloop van die verkiezingen, weten we dat president-elect Donald Trump uitgerekend Robert Kennedy heeft uitverkoren om zijn minister van Volksgezondheid te worden en dat coronacriticus prof. Jay Bhattacharya de NIH moet gaan leiden. Bovendien presenteerde de Amerikaanse Congrescommissie die onderzoek deed naar de pandemie deze week haar eindrapport. Een van de conclusies luidt dat covid-19 “hoogstwaarschijnlijk” is ontstaan in het lab in Wuhan. Ook leert dit rapport dat het Amerikaanse ministerie van Justitie (DOJ) een strafrechtelijke grand jury heeft samengesteld om mogelijke federale misdaden te onderzoeken die verband houden met de oorsprong van covid-19. In de VS is daarom al de vraag gesteld of wetenschappers die betrokken waren bij de lablek cover-up strafrechtelijk vervolgd kunnen worden.
Het is begrijpelijk dat Bonte de verkiezingen en dit rapport niet heeft afgewacht: iedereen weet dat november een uitgelezen moment is om een boek te lanceren. En ja, dit is fijne lectuur voor onder de kerstboom, zeker voor Volkskrant-lezers. Ronald Meester heeft genoten van Bontes trilogie: “Het is erg knap dat hij ondanks die stortvloed aan kennis en gegevens die hij met ons deelt, kans heeft gezien de trilogie niet alleen leesbaar maar ook spannend te maken. Ik geloofde soms bijna niet dat het hier over de echte wereld ging, zo bizar waren sommige wendingen in het verhaal.” ¾
Jan Bonte – De Wuhan Trilogie. Uitgave in eigen beheer,
.
