Het CBS schreef een artikel met voorlopige cijfers over de sterfte in 2024. Pas in mei komen de definitieve cijfers met aantallen per leeftijd en geslacht, maar het CBS wist nu al te melden dat er afgelopen jaar 2300 meer overlijdens waren in de leeftijd vanaf 80 jaar dan het jaar daarvoor.
Dit artikel is ook gepubliceerd op steig.nl
Het is onduidelijk waarom CBS dit als nieuws brengt, want wat we hier zien is gewoon vergrijzing. In de tegenwoordige tijd overlijden er elk jaar meer ouderen dan het jaar ervoor en dat komt door de opbouw van de bevolkingspiramide.
Het CBS lijkt de nadruk te willen leggen op toegenomen sterfte door vergrijzing. De nadruk in het CBS-artikel ligt dus op de sterfte bij de ouderen lezen we hier:
Kwaliteitskrant NRC neemt het naadloos over en beschrijft zelfs expliciet dat de sterfte na afloop van de coronapandemie toch op hetzelfde niveau bleef.
Door de tekstopbouw lijkt het alsof bevolkingsgroei en vergrijzing verantwoordelijk zijn voor het sterfteniveau van een pandemie. Een nogal absurde bewering. Tijd voor journalistieke nieuwsgierigheid: hoe kan dat? Dat vinden we allang niet meer in NRC/VK, dus doen wij het maar weer.
Een veel duidelijkere CBS-kop zou zijn geweest:
Aanhoudende oversterfte tot 80 jaar
Doordat het CBS het aantal extra overlijdens voor 80+ geeft (‘2,3 duizend’), kunnen we nu al eenvoudig berekenen hoeveel de extra sterfte onder de 80 jaar is geweest. Tussen de regels door lezen we wel hoe het verhaal in elkaar zit, maar laten we eerst de cijfers eens goed in beeld brengen. Dit is het histogram met de sterfte sinds 2018 op basis van de officiële CBS-cijfers:
De rode staven zijn de prognoses voor het aantal overlijdens voor 80+. Dat is elk jaar ongeveer 1700 meer dan het jaar ervoor (de “vergrijzing”), aangegeven met de rode lijn in de grafiek. De oranje staven zijn de werkelijke sterftes voor 80+. Blauw is identiek voor de overlijdens tot 80 jaar.
Oversterfte 80+ daalde
In 2020 is er door corona bij 80+ een oversterfte van 7150 (de oranje balk). Die daalde van 2021 tot 2023 jaarlijks met rond de 1500, dus de totale sterfte bleef daarmee vrijwel constant (het verschil dus tussen die 1700 en 1500). Het CBS heeft dus gelijk met haar bevinding dat de sterfte bij 80+ nu stijgt, want de oversterfte is nu vrijwel verdwenen, we volgen weer (bijgestelde) vergrijzingscijfers. Dat lijkt het goede nieuws: we zijn terug bij “normaal” als we kijken naar 80+. Vergrijzing is wat we allemaal accepteren. Maar…..
Oversterfte 80- houdt aan
In dezelfde grafiek staat in blauw de sterfte tot 80 jaar. De donkerblauwe staven zijn weer de prognoses voor overlijdens in deze leeftijdsgroep, lichtblauw de werkelijke sterfte. Opmerkelijk is dat de prognose door de jaren heen vrijwel constant blijft: jaarlijks telkens slechts 100 overlijdens meer verwacht dan het voorgaande jaar (de blauwe lijn).
Maar de aanhoudende oversterfte is zorgwekkend. In het eerste coronajaar 5800 overlijdens meer dan gemiddeld, wat in 2021 zelfs opgelopen is tot 8700, terwijl corona vrijwel verdwenen was. Waar we in 2021 bij 80+ 2000 minder overlijdens tellen dan het voorgaande jaar, zijn het er onder de 80 juist 3000 meer en dat is iets wat je bij een vrijwel verdwenen epidemie niet zou verwachten.
13 jaar oversterfte onder de 80 jaar
Nu zou je hopen dat bij deze leeftijd de oversterfte net zo snel zou verdwijnen als bij de ouderen, maar ook dat blijkt helaas niet het geval. De jaarlijkse oversterfte neemt vanaf 2022 wel af, maar het gaat tergend langzaam. Dat kunnen we goed zien in deze grafiek:
Het lijkt erop dat we de prognose voor de sterfte bij 80+ iets naar boven moeten bijstellen. Deze prognose is immers nog steeds gebaseerd op de cijfers van 2010-2019 en die zijn dus inmiddels 6-15 jaar oud. De verschillen zijn echter heel klein en wellicht gaat de sterfte in 2025 weer iets minder omhoog dan die 1900 per jaar. Een onzekere prognose dus.
Voor de jongere leeftijdsgroep zien we echter een heel ander verhaal. Het herstel gaat tergend langzaam. Met een gemiddelde daling van slechts 800 per jaar, duurt het in dit tempo nog tot 2033 voordat de oversterfte van 8700 in 2021 weer is verdwenen. Dertien jaar met oversterfte bij het gezondste deel van onze bevolking!
Sterfte per 100.000 inwoners
Een beter beeld krijgen we als we de sterftecijfers omrekenen naar het aantal overlijdens per 100.000 inwoners. Op die manier elimineren we de vergrijzing in de bevolking. Omdat de sterfte bij hogere leeftijden veel hoger is dan bij lagere leeftijden, splitsen we de grafiek in tweeën. Dit is de grafiek voor alleen 80+:
Hier zien we goed dat het herstel van de oversterfte vrijwel volledig is. Ook zien we hier dat de voorspelde sterftekans langzaam afneemt (we worden langzaam steeds ouder, gezonder) en dat we nu voor de 80+ groep op de prognose voor 2021 zitten.
Heel anders is het dus bij de jongste helft van de bevolking:
Na het eerste coronajaar een extra sterfte in 2021, die we niet zien bij de 80+ groep. In 2021 was de oversterfte onder de 80 jaar maar liefst 12,5%. Deze oversterfte daalde maar heel langzaam tot 9% in 2024. We hebben nog 7 zware jaren voor de boeg!
En hoe is het met sterfte onder de 65?
We hebben de bevolking netjes verdeeld in jonger en ouder dan 80 jaar, maar hoe zit het met het jongste cohort? Daar is de te verwachten sterfte uiteraard lager, maar we kunnen het nog steeds vergelijken met de werkelijke sterfte. Ook voor deze leeftijdsgroep is de sterfte in eenzelfde grafiek weer te geven:
Ook hier hetzelfde beeld. In 2020 zelfs vrijwel geen oversterfte, maar wel vanaf 2021: 9,5% in 2021. Ook hier slechts een langzame daling als bij de hele 0-80 jaar groep. Omdat de vaccinatiegraad hier lager was, is ook de oversterfte hier wat lager.
“Iets anders”
De histogrammen in dit artikel bevatten exact dezelfde cijfers, maar in deze grafiek zijn ze uitgesplitst per leeftijd. Zo kunnen we goed zien hoe het eigenlijke verloop per leeftijd is. De pijlen geven de richting aan waar de sterfte in de jaren na 2020 beweegt: bij 80+ dalende sterfte en onder de 80 jaar juist verhoogde sterfte, de richting van de pijlen.
De zwarte lijn is de oversterfte in 2020, het eerste corona jaar. De gekleurde lijnen zijn de oversterftes in de jaren daarna. We zien hier duidelijk dat bij de leeftijden boven de 80 jaar de sterfte afneemt en in 2023 boven de 85 jaar helemaal verdwenen is, er is immers geen corona meer.
Het gedrag onder de 80 jaar is tegengesteld. Corona had zelfs helemaal geen vat op 60-jarigen, maar vanaf 2021 steeg de sterfte voor alle leeftijden jonger dan 80 jaar. De oorzaak moet gezocht worden bij “Iets anders” dat er dus pas was sinds 2021, maar wat?
Waar blijft het onderzoek
Je zou verwachten dat het RIVM of anders wel het CBS-onderzoek zou doen naar deze aanhoudende oversterfte bij de jongste helft van de bevolking. Maar niets is minder waar. Het Nivel komt tot de conclusie dat er sprake is van 20% ondersterfte bij gevaccineerden, die 90% van de bevolking uitmaken. Daarmee zou ook de totale sterfte lager worden dan de prognose. Deze bewering is op geen enkele wijze te rijmen met deze CBS-cijfers.
Views (inst:8-10-’21): 621
