In 2023 wilde het ministerie van Landbouw twee- tot drieduizend boeren uitkopen met een regeling. De animo bleek niet groot, maar aan het einde van vorig jaar meldden toch duizend boeren zich. Koos Cromwijk en zijn compagnon Arie van Oostrum zwichtten niet, maar hakten na tien jaar boeren noodgedwongen zelf de knoop door. “We konden het financieel niet meer rondkrijgen en dat voelt als een zwaar verlies. Samen met mijn compagnon Arie, met wie ik de boerderij runde, zit ik in een maatschap. Mijn familie is boer. Bijna al m’n ooms, broers van m’n vader. Bij hen liep ik vroeger altijd al, net als bij Arie. Toen hij opvolging zocht, heeft hij mij gevraagd: wil jij bij mij boer zijn? Dat was een aanbod dat ik niet kon afslaan. Een droom die uitkwam.”
De droom werd al gauw een nachtmerrie, door constante clashes met de overheid. “Toen we begonnen in 2013, hebben we eerst 17 hectare land aangekocht. Vervolgens hebben we een stal gebouwd voor 120 koeien. We hebben uiteindelijk voor slechts zestig koeien rechten kunnen kopen, en voor de andere helft niet, terwijl we begroot hadden voor 120 koeien. Eind 2016 zat de stal vol. We hebben nog wel rechtszaken gevoerd en zelfs gelijk gekregen bij de rechter. Maar helaas ging de Staat in beroep en eind 2017 kregen we geen gelijk meer. Dus: we moesten alsnog vijftig koeien opruimen.”
Het was niet de enige dreun die de overheid uitdeelde. “Moet je je voorstellen wat er gebeurt als daar nog eens zo’n drie ton aan fosfaatrechten bovenop komt. In 2015 kregen we eindelijk onze vergunning, maar toen hadden we al een aantal rechtszaken achter de rug tegen milieuorganisatie MOB (Mobilisation for the Environment – red.). Deze club van Johan Vollenbroek, die nu ook het stikstofdebat om zeep heeft geholpen met zijn PAS-meldingen (stikstofvergunningen – red.), kregen wij al vanaf het begin in 2013 over de vloer.” Vollenbroek maakte zich de laatste decennia niet geliefd onder de boeren, omdat hij een strengere handhaving van de stikstofregels afdwong en rechtszaken voerde tegen provincies die de boeren in zijn ogen niet streng genoeg aanpakten.
Het is met alle tegenwerking een klein wonder te noemen dat de boeren het nog tien jaar hebben uitgezongen. Maar de laatste maanden van 2023 werd het steeds lastiger om de rekeningen te betalen. “Het heeft ertoe geleid dat we, toen we te maken kregen met nog eens extra mestafzetkosten, de knoop hebben doorgehakt. Van de tien jaar, hebben we acht à negen jaar alleen maar gestreden.”
Het einde van zijn bestaan als melkveehouder valt hem rauw op het dak. “De melkkoeien zijn weg, het jongvee is er nog. Het is vrij snel gegaan. Op dit moment heb ik een soort vakantiegevoel: vreemd en onwerkelijk. De koeien zijn gedeeltelijk naar de slacht, gedeeltelijk naar andere boeren.”
De blik moet snel op de toekomst worden gericht. “De hypotheek moet nog afgelost worden. Dat kunnen we doen door deels land te verkopen. Daar is nog wel vraag naar, maar in de toekomst weet je dat nog niet. De maatschap gaat gewoon door. We zullen onze agrarische activiteiten behouden, we zijn een boerderij met dagbesteding, dat maakt dat we de agrarische activiteit ook willen behouden voor de dagbesteding. Anders past het niet in het bestemmingsplan. Ik hoop dat wij sowieso hier blijven wonen, omdat wij niet gedwongen willen verkopen. Misschien gaat er een gedeelte van het land weg. Een andere vorm van boeren met bijvoorbeeld vleesvee of jongvee kan ook. Daarnaast willen we de zorgtak uitbreiden. Mijn vrouw en ik hebben allebei een zorghart. Het past bij ons. De combinatie was juist zo mooi.” Landbouw is rond Portengen niet mogelijk, zegt hij. “We zitten op veengrond. Dan is het alleen mogelijk om gras te telen.”
Ook blijft hij zich als BBB-commissielid in de provincie Utrecht inzetten voor mede-boeren. “Ik heb altijd gestreden voor de sector. Niet alleen voor mijzelf. Nee, het is niet leuk, maar ik vind het veel erger dat er nog zoveel bedrijven zijn die dezelfde gang gaan als wij. Die staan er nu nog voor.”
