Al 25 jaar voert Roelie Post als klokkenluider een strijd om de misstanden in de adoptiewereld aan het licht te krijgen, in het bijzonder die met Roemeense kinderen. Ze is enorm tegengewerkt, bedreigd, geïntimideerd en voelde zich genoodzaakt om te verhuizen naar een dorpje in het noorden van Nederland. Inmiddels is ze terugverhuisd naar Brussel – de stad waar ze voor haar verbanning al twintig jaar woonde – en woont ze op 200 meter afstand van het ‘het hol van de leeuw’: het gebouw van de Europese Commissie.
Terug naar het begin van het verhaal. Toen Post 22 jaar was, ging ze het avontuur in Brussel aan. “Ik zag een advertentie in de krant, ze zochten een medewerker voor Europese instellingen in Brussel.” Ze kwam door de selectie en kreeg de baan. Ze had ‘gewone baantjes’, maar deed ook werkzaamheden voor Eurocommissaris Frans Andriessen. Haar carrière kwam van de grond. Ze besloot zich verder te ontwikkelen en ging Internationale Betrekkingen en Politicologie in Nederland studeren, om daarna weer terug te keren naar de Europese hoofdstad.
Het was begin jaren’90, toen er een ‘omwenteling’ in Oost-Europa was. Er werd onderhandeld met die landen, voor toetreding tot de EU. “Dat was echt een historisch event”, blikt Post terug. Samen met een aantal collega’s kreeg ze het dossier ‘Roemenië’ op haar bord, onderwerp: kinderrechten. Een omvangrijk dossier, dat al haar tijd in beslag nam. “De kranten stonden er vol mee, dat er zoveel geld omging in de adoptie. Kinderen verdwenen, ouders zochten hun kinderen”, vertelt ze. “Mijn baas schreef een notitie met “Please follow up, find out”. Tussen 1999 en 2005 ging ze zo’n veertig keer naar Roemenië, om kindertehuizen en pleeggezinnen te bezoeken. “Voor ik met dit dossier begon, dacht ik net als de meeste andere mensen. Adoptie is goed, je geeft een kind een kans”, aldus Post.
Dat beeld veranderde al snel. “Toen ik de eerste keer in een kindertehuis was, lieten ze twee kindjes zien. Ze waren vriendjes en stonden hand in hand, maar één van hen zou naar Italië en de ander naar Frankrijk gaan. Toen dacht ik: waarom gaan ze niet samen naar een plek?” Een andere herinnering is van een Roemeens pleeggezin. “Er kwamen huilende buurvrouwen binnen, die zeiden: ‘Ze hebben de kinderen waarvoor wij konden zorgen, van ons afgenomen en naar Israël gestuurd’.”
Post constateerde steeds vaker dat adoptiepraktijken niet in de haak waren. “Ik kwam erachter hoe het systeem werkt. Er zijn veel Roemenen die voor hun kinderen kunnen zorgen. Maar er was enorm veel politieke druk van allerlei landen, zoals Frankrijk, Italië en Amerika, om kinderen vrij te geven voor adoptie. Private adoptiebureaus uit het buitenland boden tegen elkaar op. Een kind kostte tussen 20.000 en 50.000 euro. De vraag kwam uit de westerse landen. Daar komt de corruptie vandaan.”
In eerste instantie kreeg ze steun van haar baas voor het spitten in het Roemeense adoptiedossier. In 2004, toen een nieuwe Europese Commissie aantrad, kwam er een ommekeer. “Ik werd er langzaam maar zeker uitgewerkt”, vertelt Post. Op de nieuwe afdeling zaten mensen afkomstig uit de adoptielobby. Post probeerde haar verse collega’s en de top te overtuigen van de wantoestanden in de adoptiewereld, maar kreeg nul op het rekest. Van 2006 tot 2008 zat ze thuis zonder werk: na de publicatie van haar boek over misstanden in de Roemeense adoptiewereld, probeerde haar werkgever haar af te keuren op psychiatrische gronden. Ze kreeg vervolgens nog wel de opdracht de stichting Against Child Trafficking (ACT) op te richten om kinderhandel tegen te gaan, waarbij de EC haar detacheerde en haar salaris doorbetaalde. Zonder subsidie of andere fondsen, werkte ze van 2008 tot 2014 vanuit het souterrain van haar huis. “Een totaal bizarre constructie.” Ze werkte mee aan documentaires en schreef brieven om adoptie onder de aandacht te brengen. Illegale adoptie en kinderhandel werden steeds bekender.
Toen ze na zes jaar detachering in 2014 terugkeerde naar Brussel, werd ze genegeerd door collega’s. Ze kreeg een inhoudsloze baan toegewezen. In 2015 verliet ze Brussel en luidde intern de noodklok over intimidatie, achtervolging en afluisterpraktijken, waar geen reactie op kwam. Ook schreef ze in 2016 een klokkenluidersbrief aan de voorzitter van het Europees Parlement en premier Mark Rutte. Vanwege haar veiligheid zag ze geen andere optie dan uit Brussel te vertrekken. In 2018 werd ze ontslagen. Ze moest zelfs haar voormalig werkgever 100.000 euro aan salaris terugbetalen. Pas in 2019 werd in Den Haag een motie aangenomen door de Tweede Kamer, waarin ze erkenning als klokkenluider kreeg.
Tot op de dag van vandaag wordt Post bedreigd. Sinds 2020 woont ze weer in Brussel en voelt ze zich niet veilig. Ze heeft alarmsystemen laten plaatsen om haar huis te monitoren, nadat er iemand voor het raam stond om een baksteen naar binnen te gooien. Een tweede keer gebeurde dat ook daadwerkelijk. Waarom terug naar Brussel, als die plek niet veilig is voor haar? “Ten eerste is het mijn huis, de plek waar ik al 23 jaar woon. Het is ook de plek waar alles gebeurd is. Als je iets wilt oplossen op het niveau van kinderrechten, moet je hier zijn. Het is het centrum van de macht. Als je toestaat om je weg te laten jagen, hebben zij gewonnen. Bovendien: nu moet mijn werk worden afgemaakt. Ik voel mij echt geroepen om de kinderrechten verder op de kaart te zetten.”
Haar strijd gaat onverminderd voort, zo lang adoptie een realiteit is. “Er zijn meerdere rapporten uitgebracht, waarvan de uitkomt was: adoptie moet stoppen. Vervolgens komt er veel druk van buitenaf, waardoor ze toch weer doorgaan met adoptie. Steeds vindt men het wiel opnieuw uit, door bijvoorbeeld een nieuwe adoptiestichting op te richten.” Ook de Nederlandse regering doet hier aan mee. Ze noemt het voorbeeld van het initiatief van het ministerie van Justitie om Interlandelijke Adoptie Nederland (IAN) op te richten: een private stichting, met overheidssteun. “Te bizar voor woorden”, vindt zij. Post: “Er zijn twee officiële rapporten geweest van de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdzorg (RSJ) en de commissie Joustra. Maar de regering wil toch gewoon doorgaan.” Een aantal geadopteerden heeft een rechtszaak tegen de staat aangespannen en gewonnen, maar demissionair minister Franc Weerwind van Rechtsbescherming (D66) is in hoger beroep gegaan. “De overheid heeft ongelimiteerde middelen om landsadvocaten in te zetten. Enorm frustrerend.”
Soms voelt het voor Post als een gevecht tegen de bierkaai, maar terugblikkend heeft ze veel bereikt met haar strijd. “In 2004 waren er wereldwijd 40.000 adopties. Nu is dat aantal ongeveer 2000”, stelt Post. Ze heeft goede hoop dat adoptie zal worden afgeschaft. “Tot 1956 was adoptie niet legaal in Nederland. Voor die tijd was het een sprookje, en ook nog eens verboden: je mag de identiteit niet verduisteren. Dus zo lang kennen we het fenomeen nog niet. Wat je ziet, is dat interlandelijke adoptie perverse effecten heeft. De verkeerde mensen komen erbij, kinderen worden gestolen van functionele gezinnen en op papier tot wees gemaakt. Als je naar de papieren kijkt, is adoptie bijna nooit op een zuivere manier gegaan.”
Post noemt adoptie “een georganiseerd misdaadstelsel”. Onlangs is er onder druk van geadopteerden uit Roemenië, in zowel Frankrijk als België, recent een strafrechtelijk onderzoek gestart naar alle betrokkenen rond adoptie. Daarmee zijn zij de eerste Europese landen die zo’n onderzoek instelden. “Dat is baanbrekend”, zegt Post. Ze hoopt dat Nederland zal volgen.
Een van de oplossingen om adoptie te stoppen, ziet ze in het opbouwen van een sterke, lokale kinderbescherming in landen als Roemenië. “We moeten als landen met elkaar besluiten om een streep te zetten door adoptie, en andere landen helpen om voor kinderen te zorgen. Voor het bedrag dat één adoptiekind kost, 50.000 euro, kun je een hele gemeenschap opbouwen, met een sociaal stelsel. Maar zodra dit soort kinderhandel ertussen komt, gaat het mis.”
Post is hoopvol over de toekomst. “De strijd is nog niet voorbij, maar ik denk dat we heel dichtbij zijn. Steeds meer geadopteerden zien in dat er grote fouten zijn gemaakt met hun dossiers, staan op en spannen rechtszaken aan. Vanuit Amerika wordt er een sterke lobby van pro-adoptielobby aangestuurd, maar er komt een dag dat het barst. Ik denk zelf dat adoptie tussen nu en vijf jaar verleden tijd is.”
