Weinig organisaties hebben zo heldhaftig gestreden tegen het coronabeleid als het Artsen Collectief. De groep, waar ruim 2700 artsen en medische professionals bij zijn aangesloten, werd eind 2020 opgericht door internist-endocrinoloog Evelien Peeters. Haar brandbrief aan de Tweede Kamer in juli 2020 over de schadelijke gevolgen van de overheidsmaatregelen, ondertekend door duizenden artsen en zorgpersoneel, sloeg in als een bom. De protesterende artsen kregen bakken met kritiek over zich heen, maar hielden hun rug recht. Ze bleven door de hele covidtijd heen rustig en feitelijke kritiek uitoefenen op de vele misplaatste dwangmaatregelen. Hoewel die tijd achter ons ligt, is de missie van het Artsen Collectief niet voorbij. Integendeel, in sommige opzichten begint die pas.
Volgens gepensioneerd hartchirurg Jan Grandjean, sinds eind 2022 voorzitter van het Artsen Collectief, heeft de coronapandemie een gevaarlijke ethische crisis in de gezondheidszorg blootgelegd. “Meer dan 90 procent van de artsen koos ervoor de protocollen te volgen”, zegt hij, in een gesprek met De Andere Krant. “Er zijn nog maar heel weinig artsen die zelf nadenken, zelf onderzoek doen of innovatief bezig zijn. De meesten gaan gewoon met de massa mee. Ze noemen iets wit dat zwart is, als de massa dat zegt. Daar kunnen ze niets aan doen, zo worden ze gemaakt. Artsen leren tijdens hun opleiding alleen nog maar protocollen uit hun hoofd waaraan ze denken zich te moeten houden, terwijl die protocollen levensgevaarlijk zijn voor de gemiddelde patiënt. Ze studeren medicijnen, maar geen geneeskunde.” Hij schrijft dit met name toe aan de financiële belangen in de medische wereld. “Die zijn tegenwoordig enorm, soms groter dan het belang van de patiënt.”
De manier waarop artsen in het gareel worden gehouden, zegt Grandjean, is ze te dwingen protocollen te volgen. Dat wordt gerechtvaardigd doordat die protocollen zouden zijn gebaseerd op wetenschappelijke kennis. Evidence based medicine (EBM) wordt dit genoemd – behandeling op basis van ‘bewijs’. De vraag is, wat voor bewijs? De Britse cardioloog Aseem Malhotra, wereldwijd bekend expert in de preventie, diagnose en behandeling van hartziekten, sprak onlangs over dit onderwerp op een congres in Amsterdam georganiseerd door het Artsen Collectief, videokanaal Blckbx, de linkse organisatie De Vierde Golf en het blad The Optimist. Malhotra, die tijdens de coronacrisis aanvankelijk de mRNA-vaccins promootte, maar na de dood van zijn vader radicaal van standpunt veranderde, stelde dat evidence based medicine een “illusie” is gebleken. “Het heeft de medische wereld gereduceerd tot een systeem van protocollen en verdienmodellen.” Met ‘wetenschappelijk bewijs’ doelt men voornamelijk op de resultaten van klinische proeven die medicijnen testen, zegt Malhotra. Deze proeven worden in veel gevallen gefinancierd door farmaceutische bedrijven, wat leidt tot een ongezonde belangenverstrengeling die ten koste gaat van vernieuwing en menselijkheid in de medische wereld. Malhotra: “Alle kwaad komt voort uit onwetendheid, zei Socrates, maar wat is nog erger dan onwetendheid? De illusie van kennis! EBM leidt tot onpersoonlijke, gespecialiseerde protocollen die niet langer rekening houden met de complexiteit en uniciteit van ieder mens, maar wel gepresenteerd worden als de enige juiste medische behandeling.”
Grandjean is het met hem eens. “De ethische crisis in de medische zorg is veroorzaakt door het beleid dat evidence based medicine promoot. Ik heb de opkomst ervan meegemaakt en ik heb altijd geroepen dat het niet klopt. Evidence based medicine beroept zich op onderzoek dat hoogstens 3 procent van de doelgroep betreft. De gemiddelde leeftijd van zo’n onderzoeksgroep is in de cardiologie ongeveer 58 jaar en binnen de hartchirurgie 68 jaar, maar het resultaat wordt geëxtrapoleerd alsof het een onderzoek onder de hele bevolking betreft, terwijl het volstrekt onduidelijk is hoe het medicijn werkt bij andere leeftijdsgroepen. Dat is misleidend. Ook worden de bijwerkingen van medicijnen bij de meeste onderzoeken onder het tapijt geschoven of als zodanig niet herkend. Dan denk ik: waar zijn we mee bezig?”
Volgens Grandjean broeit de crisis in de medische sector al veel langer. “Mijn grootvader was een bekend dierenarts. Hij hield zich zijn hele leven bezig met voeding en schreef vele boeken. Toen ik een kleine jongen was, zei hij al tegen me: Jongen, hoe denk je dat het komt dat de hart- en vaatziektegrafiek als een pijl omhoog gaat, net als de consumptie van margarine, maar dat roomboter, met een pijl naar beneden, de schuld krijgt? Ik ben in mijn carrière nogal eens beticht van boerenlogica, maar daar ben ik trots op. Het is juist deze logica die de evidence based medicine mist! Je kunt niet hetzelfde protocol uitsmeren over al je patiënten. Ja, protocollen kunnen een zinvol hulpmiddel zijn, maar als je niet meer logisch nadenkt en niet langer kijkt naar alle factoren die een rol spelen bij het ontstaan van ziekte, dan ben je wat mij betreft een flutdokter.”
Hij illustreert zijn punt met een anekdote: “Ik ga ieder jaar met een paar jongens golfen in Zuid-Afrika. Een van hen vertelde me dat hij een TIA had gehad. Hij had allerlei onderzoeken laten doen, maar niemand, geen enkele arts, had hem gevraagd of hij de covidprik had gehad. Dat vind ik getuigen van grote nalatigheid. Op het moment dat je de prik niet meeneemt in je diagnose ben je gewoon een flutdokter, omdat je niet naar het hele plaatje kijkt. Je doet dan echt iets verkeerd.”
Grandjean roept artsen en wetenschappers op, hun verantwoordelijkheid te nemen en te erkennen dat het systeem gebrekkig is. Hij geeft nog een voorbeeld. “Een paar decennia geleden gebruikten wij hartchirurgen een nieuw soort hartkleppen, waarvan gezegd werd dat ze niet zouden verkalken. Een jaar later bleek dat dat niet het geval was. Onmiddellijk mee stoppen, zou je dan denken, maar er waren veel chirurgen die gewoon doorgingen met het plaatsen van die hartkleppen. Onbegrijpelijk, maar ik heb altijd geleerd: als je iets niet snapt, gaat het altijd over geld. Kijk, zonder geld kom je ook niet ver, maar waar het om gaat is dat de geldstroom eerlijk, transparant en altijd in het belang van de patiënt moet zijn. Dat is momenteel niet het geval. De geneeskunde is een verdienmodel geworden.”
Veel mensen in de medische wereld zijn financieel afhankelijk van het systeem stelt Grandjean. “Die mensen komen in een levensgroot dilemma terecht. Wat je steeds vaker ziet gebeuren, is dat artsen en zorgpersoneel met het hart op de juiste plek denken: weet je wat? In een systeem als dit wil ik niet meer werken. De goede mensen verdwijnen als gevolg van de ethische crisis waarin de medische wereld verkeert. Ook de verplichte coronavaccinaties van het medische en zorgpersoneel tijdens de pandemie had als gevolg dat veel mensen geen andere oplossing zagen dan te vertrekken, omdat ze zich niet wilden laten vaccineren. Nu zie je dat mensen die het wél deden, omdat ze hun baan niet kwijt wilden, last krijgen van de bijwerkingen en daarin niet serieus genomen worden. Die mensen worden eigenlijk dubbel getroffen.”
Volgens Grandjean is het vertrouwen van de gemiddelde Nederlander in de medische zorg de afgelopen jaren enorm gedaald. “De ethische crisis is op zijn top. Wij proberen daar verandering in te brengen en het tij positief te keren. Het Artsen Collectief is de grootste denktank op medisch gebied van Nederland, met de grootste groep van weldenkende dokters. Wij staan voor eerlijke, objectieve voorlichting, maar we zijn wel behoudend. We zijn geen activisten en we kramen geen onzin uit. We voeren momenteel actie om donorbloed van de bloedbank te laten onderzoeken op het effect van de covidprikken. Zitten er spike-eiwitten in donorbloed en zo ja, wat is daar het effect daarvan? Artsen waarschuwen al heel lang voor spike-eiwitten in donorbloed, maar de bloedbank weigert het te onderzoeken. Dat is bijzonder vreemd. Twintig jaar geleden mocht ik vanwege de gekke koeienziekte geen donor zijn als ik in Engeland geweest was en nu doen ze alsof er niks aan de hand is.”
Hij denkt dat het Artsen Collectief een veel prominentere rol kan innemen in het beleid. “Onze missie is de ethische crisis in de medische wereld op te lossen. Er moet weer een ander soort dokter komen, een dokter die in staat is zijn patiënten op meerdere manieren te helpen – niet alleen vanuit zijn specialisme en EBM-protocollen, maar door naar de hele mens te kijken. Ik heb er alle vertrouwen in dat deze omwenteling er gaat komen, want de patiënt zal er zelf om gaan vragen. Het is gewoon handel: als jij niet ingaat op de behoefte van je patiënt, dan kun je op een gegeven moment je toko wel sluiten. Zo simpel is het.”
