Internationaal bestaan groeiende zorgen over de heersende behandelpraktijken in de transgenderzorg
bij minderjarigen. In de VS is onrust ontstaan nadat bleek dat behandelaars geslachtsoperaties en
hormoonbehandelingen aan kinderen geven terwijl ze weten dat de kinderen de risico’s en nadelen ervan
niet kunnen overzien. De Britse overheid is na publicatie van een vernietigend onderzoeksrapport over
transgenderpraktijken gestopt met de verstrekking van puberteitsremmers. De Europese vereniging voor
kinder- en jeugdpsychiatrie (Escap) heeft opgeroepen tot grotere zorgvuldigheid bij de behandeling van
genderdysforie van minderjarigen. In Nederland lijkt vooralsnog echter weinig te veranderen.
In de behandelpraktijk van kinderen
met genderdysforie (sterke ontevredenheid met het geslacht waarmee
ze geboren zijn) spelen zich grove
misstanden af, zo is gebleken uit
gelekte documenten van de World
Professional Association for Transgender Health (WPATH), ’s werelds
belangrijkste beroepsvereniging
van transgender-zorgverleners. De
Amerikaanse onderzoeksjournalist
Michael Shellenberger, bekend van
onder meer de Twitter files, kreeg in
maart van dit jaar van klokkenluiders binnen WPATH een video en
tekstberichten toegestuurd. Deze
tonen wat er speelt in besloten online discussies tussen artsen, therapeuten en chirurgen uit verschillende landen, waaronder Canada en
de VS, in de periode tussen 2021 en
2024. De WPATH files, zoals ze inmiddels heten, laten zien dat de behandelaars zich ervan bewust zijn
dat genderdysfore kinderen,
adolescenten en kwetsbare
volwassenen worden behandeld zonder dat ze beseffen
wat de behandelingen inhouden, dus zonder informed
consent (geïnformeerde toestemming). Ze laten ook zien
dat de behandelaars beseffen
dat hun behandelingen kunnen leiden tot levenslange
complicaties en verlies van
seksuele functies, inclusief het
vermogen om kinderen te krijgen
of een orgasme te beleven.
De WPATH files bevatten onder
andere een opname van een besloten
paneldiscussie, die in de coronaperiode online plaatsvond, waarbij drie
artsen, twee psychologen, en een
transgenderactivist aanwezig zijn.
Op de video is te zien dat psycholoog
dr. Dianne Berg uitlegt dat tieners
nog niet de ‘mentale ruimte’ hebben
om te kunnen bevatten wat de gevolgen zijn van een medische procedure die leidt tot onvruchtbaarheid.
“We moeten echt informed consent
gaan doen. In plaats van wat we tot
nu toe hebben gedaan”, zegt Berg.
De Canadese endocrinoloog Dan
Metzger bevestigt in de opname dat
er sprake is van een big lacuna, een
groot hiaat. Uit de WPATH files blijkt ook dat
ingrijpende interventies al bij zeer
jonge kinderen plaatsvinden. Zo
wordt gesproken over het verstrekken van puberteitsblokkers aan een
meisje van 10 jaar en over vaginoplastie (het veranderen van een penis in een vagina) bij een Colombiaanse jongen van 14. Ook worden
hormoonbehandelingen en ‘genderbevestigende’ (geslachtsaanpassende) operaties toegepast op kwetsbaren, zoals mensen met schizofrenie,
zonder dat de mentale problematiek
eerst wordt aangepakt. Kritiek op de behandelpraktijken
in de transgenderzorg is er al veel
langer in de VS, merkt Shellenberger op. Zo publiceerde WPATH
in 2022 een nieuw behandelprotocol voor hormoonbehandelingen,
borstimplantaten, vaginoplastie,
falloplastie (de constructie van
een penis) en andere transgenderpraktijken waarin geen enkele
leeftijdsgrens meer werd aangegeven. Dat leidde tot veel commotie.
Vijfentwintig Amerikaanse staten
hebben de afgelopen jaren verregaande beperkingen ingevoerd op
transgenderbehandelingen. Een grote coalitie van artsen en
andere medische professionals onder
de naam Doctors Protecting Children riep op 6 juni in Washington het
medische establishment in Amerika
op “onmiddellijk te stoppen” met de
promotie van puberteitsremmers,
hormoonbehandelingen en operaties aan kinderen en adolescenten
“die angst ervaren vanwege hun
biologische geaardheid”. De verklaring is ondertekend door negen
beroepsorganisaties met verschillende achtergronden.
Tavistock in opspraak
De Doctors Protecting Children
verwezen in hun verklaring onder
meer naar het zogeheten Cass Report
dat in april van dit jaar uitkwam in
Groot-Brittannië, vernoemd naar
hoofdonderzoeker dr. Hillary Cass.
De Britse gezondheidsdienst, de National Health Service (NHS) gaf Cass,
een gerespecteerd kinderspecialist,
in 2020 opdracht een onafhankelijk
onderzoek uit te voeren naar de
transgenderbehandelpraktijen in
het Verenigd Koninkrijk. Deze behandelingen vinden plaats binnen
een NHS-programma genaamd de
Gender Identity Development Service (GIDS). De uitvoering van dit
programma was in handen van de
Tavistock kliniek, de oudste transgenderkliniek ter wereld. De officiële aanleiding voor het
onderzoek van Cass was de “aanzienlijke stijging” van het aantal
kinderen dat voor een transgender-behandeling werd verwezen naar
Tavistock, dat binnen de NHS een
monopolie had op transgenderoperaties. Wat meespeelde, is dat
Tavistock in opspraak was geraakt
nadat BBC Newsnight journalist
Hannah Barnes onthullingen had
gedaan over wanpraktijken bij de
kliniek. Zo bleek dat soms al na één
gesprek akkoord gegeven werd voor
een transitie bij kinderen, ondanks
dat velen mentale problemen hadden of familieproblemen. Er zou ook
sprake zijn van gebrekkige nazorg
en ontbrekende statistiek. In 2022
gaf Cass al een interim-rapport uit,
waarin zij de misstanden bevestigde.
Meer dan duizend gezinnen hebben
daarop een collectieve rechtszaak
aangespannen tegen Tavistock, dat
inmiddels is gesloten.
De conclusies in het definitieve rapport van Cass liegen er niet
om. Zij concludeert dat er simpelweg geen goede wetenschappelijke
studies bestaan die ten grondslag
liggen aan de transgenderbehandelpraktijken. “Er zijn geen betrouwbare gegevens op basis waarvan klinische beslissingen kunnen
worden genomen of op basis waarvan kinderen en verzorgers geïnformeerde keuzes kunnen maken.”
De langetermijneffecten van puberteitsremmers en hormonen zijn
onbekend, meldt het rapport. Ook
is onbekend of de gender-identiteit
die kinderen en jongeren op een bepaald moment ervaren, blijvend is.
“Voor de meerderheid van de jonge mensen is een medische route waarschijnlijk niet de beste weg om
met gender-gerelateerde onzekerheid om te gaan”, concludeert Cass.
De NHS besloot publicatie van het
rapport niet af te wachten en ging
in maart al over tot een verbod op
puberteitsremmers.
Europese psychiaters waarschuwen
Onlangs kwam er nog een belangrijk waarschuwend geluid bij.
De Europese vereniging voor kinder- en jeugdpsychiatrie (Escap),
waarbij psychiaters uit 36 landen
zijn aangesloten, gaf op 27 april
een verklaring uit, waarin wordt
gewaarschuwd voor het “onzorgvuldig voorschrijven van puberteitsremmers en cross-sekse hormonen
aan kinderen”. Bij Escap zijn via de
Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVVP) 4000 Nederlandse
psychiaters aangesloten. Escap roept
zorgverleners op “geen experimentele en onnodig invasieve behandelingen met onbewezen psychosociale
effecten te promoten” en pleit voor
meer onderzoek.
Volgens de verklaring van Escap is “extreme voorzichtigheid”
geboden bij het voorschrijven van
puberteitsremmers en hormonen
bij kinderen met genderdysforie en
wordt het Dutch protocol in veel landen niet zorgvuldig gehanteerd. Het
Dutch protocol is een internationaal erkende standaard voor transgenderzorg. De aanleiding voor de
verklaring van Escap is de toename
van het aantal jongeren dat van geslacht wil veranderen. Vooral onder meisjes is de toename groot. In
2022 stonden er in Nederland zo’n
1884 minderjarigen op een wachtlijst
voor transgenderzorg. Tot 2013 ging
het om slechts tientallen jongeren
per jaar. De kinderpsychiaters van
Escap geven in hun verklaring aan
dat de diagnose van genderdysforie
“onbetrouwbaar en instabiel” kan
zijn met het verstrijken van de tijd.
Met andere woorden, vaak gaat de
genderdysforie vanzelf weer over.
Al deze ontwikkelingen hebben in
Nederland nauwelijks aandacht gekregen in de media. De onthullingen
hebben niet geleid tot onderzoek of
tot een aanpassing van de Nederlandse praktijk voor transgenderzorg bij minderjarigen. Dit terwijl
Escap spreekt namens het overgrote
deel van de Nederlandse psychiaters
en de verklaring mede is ondertekend door twee Nederlandse psychiaters. De beroepsvereniging WPATH
telt bovendien 28 Nederlandse leden
die op de hoogte moeten zijn van de
WPATH files.
Kinderpsychiater Robert Vermeiren,
hoogleraar bij het Leids Universiteit
Medisch Centrum en een van de twee
Nederlandse auteurs van de verklaring van Escap, stelt desgevraagd
tegenover De Andere Krant dat hij
geen reden tot zorg ziet over hoe het
er in Nederland aan toe gaat. “Het
statement van de Europese psychiaters is er omwille van onwenselijke
omstandigheden in het buitenland,
met name de Verenigde Staten maar
ook enkele andere Europese landen”,
schrijft hij in een e-mail in antwoord
op onze vragen. “Buitenlandse collega’s vertellen me steeds vaker dat
ze graag zouden willen dat het Dutch
protocol overal toegepast wordt. De
Nederlandse richtlijnen zijn namelijk
goed en duidelijk. Er wordt gepleit
voor goed multidisciplinair onderzoek in geval van genderincongruentie en gedegen informatie verstrekken aan jongeren.”
De trein dendert voort
Rowan Benschop (1987), die op zijn
27e in Nederland begon met zijn
transitie van vrouw naar man, is
minder overtuigd dat er geen reden is tot zorg. Als jong persoon
kun je de gevolgen van ingrijpende
behandelingen nog niet overzien,
vindt hij. “Ik had op mijn 27e zelfs
geen benul van een kinderwens.
Laat staan dat iemand van onder de
18 zoiets begrijpt. Je geeft wel toestemming voor hormonen of een
operatie, maar geïnformeerd ben je
nooit helemaal. Ik ben bijvoorbeeld
vooraf niet geïnformeerd over het
risico op kanker en overlijden door
testosteron. Pas na een bezoek aan
de bekkenbodemtherapeut, kwam ik
erachter dat bekkenbodemdysfunctie bij transgender patiënten vaak
voorkomt.”
Van Benschop hoeven medicatie
en operaties bij minderjarigen niet
afgeschaft te worden. Wel kijkt hij
met argwaan naar de institutionele wijze waarop ook Nederlandse
ziekenhuizen omgaan met genderdysforie bij kinderen. “Kinderen
zijn geen kleine patiëntjes en we
moeten ze ook niet zo behandelen. Het is beter hen te behandelen
als gezonde en gelukkige mensen
in wording, dan hen bloot te stellen aan evaluaties en een mentaal
slopend traject dat mogelijk meer
schade dan vreugde oplevert. Nu
worden tieners overgeleverd aan
overheid en instanties. Het genezen
van de ziel kan echter niet worden
bereikt door onmenselijke instanties, regeltjes en procedures. De ziel
genees je door echt diep te gaan:
dieper dan oppervlakkige operaties
en hormonen.”
Ondertussen dendert de trein in
Nederland voort. Eind maart maakte het Beatrix Kinderziekenhuis
van het Universitair Medisch Centrum in Groningen (UMCG) bekend
dat het hormonale behandeling
gaat aanbieden aan kinderen met
genderdysforie. Tot dusver konden
alleen volwassenen van boven de 18
terecht bij het UMCG, maar vanaf
nu kunnen ook minderjarigen onder de 18 worden behandeld met
puberteitsremmers of cross-sekse
hormonen, aldus het UMCG, die de
“lange wachtlijsten” voor transgenderzorg als reden aanvoert voor
het besluit.