De hoorzittingen van de Amerikaanse commissie van het Huis van Afgevaardigden over de oorsprong van het coronavirus garanderen al ruim een jaar spektakel en onthullingen. In maart 2023 vond de eerste hearing plaats en op 3 juni de voorlopig laatste, met ‘coronapaus’ Anthony Fauci als getuige. De Senaatscommissie die een vergelijkbaar onderzoek doet, hield op 18 juni in Washington haar eerste hoorzitting. En die deed niet onder voor wat we tot nu hebben gezien in het Huis van Afgevaardigden. Verschillende getuigen werden gehoord, onder wie viroloog prof. Bob Garry. Hij was ‘op herhaling’, want de andere commissie voelde hem vorig jaar ook al aan de tand.
Garry is één van de vier auteurs van de omstreden Nature-studie The proximal origin of sars-cov-2, die de ‘lablek-hypothese’ moest afserveren. De publicatie was een uitvloeisel van de geheime teleconferentie van 1 februari 2020, waartoe Fauci het initiatief nam en waaraan naast Garry onder andere de Rotterdamse virologen Marion Koopmans en Ron Fouchier deelnamen. Alle teleconferentie-deelnemers waren beoefenaars of pleitbezorgers van gain-of-function-onderzoek. Hierbij worden virussen uit dieren gehaald en in een laboratorium genetisch veranderd, zodat ze besmettelijker en dodelijker worden. Deze controversiële praktijk wordt gerechtvaardigd omdat hiermee ‘preventief’ vaccins zouden kunnen worden ontwikkeld tegen virussen die zich ‘in de toekomst zouden kunnen voordoen’. Critici vinden dat de risico’s van dergelijk onderzoek veel groter zijn dan de – theoretische – baten. Volgens sommige critici gaan er achter gain-of-function-onderzoek militaire motieven schuil.
Kort na de teleconferentie deed Garry opvallende uitlatingen in mailcontacten met collega’s, zo weten we dankzij Amerikaanse Wob-procedures. Garry schreef over sars-cov-2: “Ik kan echt geen plausibel, natuurlijk scenario bedenken waarbij je van het vleermuisvirus of een virus dat er erg op lijkt tot dit kunt komen”. Hij voegde eraan toe dat het in een lab “natuurlijk gemakkelijk” zou zijn. Binnen de kortste keren sloeg Garry echter om als een blad aan de boom en verdedigde hij in het Nature-artikel een natuurlijke oorsprong van het virus. Vooral senator Josh Hawley greep deze u-bocht aan voor een kruisverhoor. Hij vroeg Garry of hij spijt had deel te hebben uitgemaakt van deze “propaganda-inspanning”. Garry antwoordde dat hij “gewoon een artikel schreef over onze wetenschappelijke meningen”.
Ook senator Ron Johnson pakte de viroloog hard aan. Hij informeerde naar de onderzoeksgelden die Garry had ontvangen tussen 2020 en 2022. Garry zei het niet meer precies te weten, waarna Johnson zijn geheugen opfriste en vertelde dat Garry en Kristian Andersen – een andere coauteur van The proximal origin-studie – in die periode ruim 25 miljoen dollar aan onderzoeksgelden ontvingen van de National Institutes of Health (NIH), waarvan Fauci’s Niaid deel uitmaakte. Niemand stelde Garry echter vragen over zijn verleden, en daarmee lieten ze een kans liggen. De Amerikaanse schrijver en activist Sam Husseini heeft er op zijn Substack (‘Husseini’) bij herhaling op gewezen dat de dodelijk ebola-uitbraak die in 2014 plaatsvond in West-Afrika, mogelijk ook te wijten is aan een lablek. En juist Garry deed daar op dat moment labonderzoek met ebola.
De meeste indruk maakten de onderzoekers Steven Quay en prof. Richard Elbright, die beiden overtuigd zijn van een lablek in Wuhan. Elbright pleitte voor een wettelijke regulering van gain-of-function-onderzoek. Daarvoor is aandacht voor de herkomst van sars-cov-2 onmisbaar. “Pas als er een erkenning is dat er een zeer reële mogelijkheid is – niet een verre mogelijkheid, maar een zeer reële mogelijkheid – van een laboratoriumoorsprong, zal er de politieke wil zijn regulering op te leggen aan deze wetenschappelijke gemeenschap die zich twee decennia lang met succes heeft verzet tegen regulering”, zei Elbright. Over het belang van zo’n wettelijke regulering, was hij ondubbelzinnig: “Een kwestie van overleven”.
Elbright voerde een reeks argumenten aan voor een lablek, waaronder de smoking gun: het Defuse-onderzoeksvoorstel uit 2018 van de in New York gevestigde EcoHealth Alliance van viroloog Peter Daszak. Een van de partners in dit Defuse-voorstel was het Wuhan Institute of Virology. Tot nu toe ontkenden Daszak en officiële bronnen altijd dat Defuse daadwerkelijk is uitgevoerd, maar tijdens het verhoor van Daszak afgelopen mei werd duidelijk dat hij geen toegang had tot de verborgen Wuhan-virusdatabase zoals hij eerder beweerde. Het Defuse-project werd in 2018 ingediend bij de Amerikaanse Defense Advanced Research Projects Agency (Darpa) en stelde voor een zogenaamde ‘furine splitsingsplaats’ in te bouwen in een coronavirus. Darpa vond het te gevaarlijk en wees het voorstel af. Maar juist dit unieke item werd vervolgens aangetroffen in het sars-cov-2 virus en maakt het virus enorm besmettelijk voor mensen. Elbright meldde dat sars-cov-2 het énige van de meer dan achthonderd bekende sars-virussen is met een furine splitsingsplaats.
Ook volgens Steven Quay is er een “berg aan overduidelijk bewijs” dat sars-cov-2 afkomstig is uit het lab in Wuhan. Het genoom van sars-cov-2 heeft volgens Quay “zeven kenmerken die te verwachten zijn in een virus dat in een laboratorium is gemaakt en die niet voorkomen in virussen uit de natuur”. De statistische waarschijnlijkheid van het vinden van elk kenmerk in de natuur kan worden bepaald, en de gecombineerde waarschijnlijkheid dat sars-cov-2 uit de natuur komt is “minder dan één op 1,2 miljard”. Bovendien: dezelfde kenmerken zijn beschreven in het Defuse-onderzoeksvoorstel.
Quay is een relatief onbekende naam in het lablek-dossier, maar hij was één van de eerste onderzoekers die publiekelijk aangaf uit te gaan van een lablek. Dat deed hij in juni 2021 in een opiniestuk in The Wall Street Journal, samen met natuurkundige prof. Richard Muller. “De wetenschap suggereert een lek in het Wuhan lab”, luidde de kop. Ze concludeerden dat het spike-eiwit van het sars-cov-2 virus in het lab was veranderd door invoeging van een genetische sequentie. Zeg maar: zoals Garry aanvankelijk ook durfde te denken. Quay en Muller schreven: “Sinds 1992 zijn er minstens elf afzonderlijke experimenten geweest waarbij op dezelfde plaats een speciale sequentie is toegevoegd. Het eindresultaat waren altijd supervirussen.”
Bij verschillende van die experimenten waren Nederlandse onderzoekers betrokken. De ‘aftrap’ in 1992 vond plaats in Leiden. In 2000 hadden Utrechtse virologen, in samenwerking met twee vakgenoten uit de VS, een wereldprimeur toen ze er als eersten in slaagden om het spike-eiwit van een muizen-coronavirus genetisch te veranderen. Hierna kon dit coronavirus geen muizen meer besmetten, maar wél katten. Dit Amerikaans-Nederlandse experiment lijkt achteraf gezien een voorbode van wat twintig jaar later zou opduiken: sars-cov-2, ofwel een vleermuizen-coronavirus waarvan het spike-eiwit genetisch lijkt te zijn gemanipuleerd om mensen te kunnen besmetten.
Een van de Utrechtse virologen was prof. Peter Rottier. Hij ontwikkelde na 2000 een nauwe samenwerking met het Wuhan Institute of Virology en bracht er in oktober 2019 nog een bezoek, zo verklaarde hij in 2021 in een interview. Rottier zou daarom een interessante getuige kunnen zijn voor de Senaatscommissie. Te meer daar hij coauteur is van een Nederlands-Chinese studie uit 2015 die is genoemd in een rapport van een ándere Senaatscommissie, dat vorig jaar verscheen. Dat rapport (Muddy Waters) concludeert dat wetenschappers in Wuhan al in 2015 in staat waren, en over de nodige apparatuur beschikten, om een furine splitsingsplaats in een coronavirus in te bouwen. Die conclusie is gebaseerd op een Nederlands-Chinese publicatie van de afdeling Virologie van de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht, met Rottier als coauteur.
Toch lijkt Rottier (nog) niet in beeld te zijn bij de Senaatscommissie die momenteel onderzoek doet. Dat ligt anders voor viroloog Vincent Munster, die tot 2009 in het Erasmus MC werkte en daarna verkaste naar het Rocky Mountain Laboratory in Montana (VS), dat onderdeel is van Niaid waaraan Fauci jarenlang leiding gaf. Senator Rand Paul, ranking member van de Senaatscommissie, richtte afgelopen april zijn pijlen op Munster. Dit nadat hij ontdekte dat het lab in Montana, waar Munster Chief Ecology Section is, partner was in de oorspronkelijke versie van het Defuse-onderzoeksvoorstel.
Paul heeft daarom namens de Senaatscommissie bij Amerikaanse instanties zoals Nih alle documenten, verslagen en communicatie opgevraagd over Defuse en de rol daarin van het lab in Montana en Munster. De kans is verre van denkbeeldig dat de viroloog die in 2006 promoveerde bij Ab Osterhaus met Fouchier als copromotor, uiteindelijk de eerste Nederlander zal zijn die in Washington onder ede wordt gehoord over de oorsprong van sars-cov-2.
