Initiatiefnemer van de stichting Recht voor Klimaat is de jurist Danny Hoekzema, afkomstig van Allen & Overy. Naar eigen zeggen wil Hoekzema met zijn vereniging “het Recht inzetten voor klimaat en planetaire grenzen waar we tegenaan lopen”. De stichting zal zelf niet als rechtspersoon procederen, zo stelt Broekzema desgevraagd tegen deze krant. Hij spreekt over “juridische oplossingen vinden die bijdragen aan een groene samenleving”. Dat kan juridisch advies zijn aan partijen die wel bedrijven en overheden aanklagen uit naam van ‘het klimaat’.
Daarnaast is er uit naam van ‘klimaat’ en Europese ‘groene’ regulering steeds meer geld te verdienen op de juridische markt. Hoekzema begon afgelopen jaar daartoe zijn eigen advocatenkantoor The New Paradigm. Daarmee voert hij juridische opdrachten uit voor de Europese Commissie en de Nederlandse overheid. Vóór dit initiatief werkte hij bij Allen & Overy aan de Apollolaan in Amsterdam Zuid. De twintig deelnemers bij zijn nieuwe vakvereniging werken ook bij prestigieuze kantoren als Allen & Overy, Kennedy van der Laan en De Brauw Blackstone en Westbroek.
Enkele bestuursleden van Recht voor Klimaat zijn tegelijk ook werkzaam voor de overheid. Zo nam Annette Zebel plaats in het bestuur. Zij werkt als jurist Omgevingsrecht voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Daarnaast werd Wolf Sauter bestuurslid, werkzaam als jurist voor de Autoriteit Consument en Markt (ACM) van het ministerie van Financiën. ACM deelt boetes uit aan bedrijven die zich schuldig maken aan misleidende duurzaamheidsclaims.
Hoofdspreker op het ‘kick off event’ op 7 februari aan de VU was Janneke Bazelmans, de senior legal officer van Milieudefensie. Zij is betrokken bij de nieuwe rechtszaak die de milieuclub tegen de ING Bank begint, omdat deze bank nog belegt in fossiele energie. Voor die ING-zaak namen zij een fulltime juridisch onderzoeker in dienst, Nicky van Dijk. Om de kosten van de campagne te dekken, werft de milieuclub nu actief fondsen via Youtube onder de vlag ‘word mede-eiser’. Voor een euro donatie kun je helpen de advocatenkosten te dekken.
De juridische kosten van klimaatzaken tegen bedrijven zijn aanzienlijk, zoals het proces tegen Shell door Milieudefensie toont. Afgelopen jaar was de milieuclub volgens haar jaarverslag al 7 ton euro kwijt aan het advocatenkantoor van zelfverklaard ‘advocaat voor de Aarde’ Roger Cox. Cox voerde eerder succesvol de Urgenda Klimaatzaak tegen De Staat der Nederlanden. Nu begeleidt hij de Vereniging Milieudefensie in haar zaken tegen grote bedrijven.
De hoofdfinancier van de activiteiten van Milieudefensie is opmerkelijk genoeg die Staat der Nederlanden zelf: het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat ministerie financiert sinds 2016 jaarlijks 11 miljoen euro van de jaaromzet van Milieudefensie van ongeveer 20 miljoen euro. Die subsidies zijn in haar jaarverslag geoormerkt voor ‘pleiten en beïnvloeden’.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt een broedplaats voor klimaat- en genderactivisten. Zo was ook Nori Spauwen gastspreker bij de kick off van Recht voor Klimaat. Spauwen was tot afgelopen jaar coördinator Diversiteit en Inclusie bij dat ministerie, als speciaal adviseur voor de Secretaris Generaal. Ook was zij voorzitter van het LHBGT-netwerk Out There van het ministerie, dat de ‘zichtbaarheid van transgenders op de werkvloer’ moet verbeteren. Spauwen voert nu campagne voor ‘Fossielvrije voetbalwedstrijden’ met de eveneens van Buitenlandse Zaken afkomstige activist en diplomaat Frank Huijsingh. Deze kreeg een jaar sabbatical van het ministerie om de campagne Fossil free football op te zetten. Die campagne richt zich tegen sponsoring van voetbalclubs door olie- en gasbedrijven .
Deelnemers aan Recht voor Klimaat lijken zich gesterkt te voelen door de zogenaamde Anti-SLAPP-regulering van de Europese Commissie. Voluit geschreven is dat regelgeving die een dam opwerpt tegen strategic lawsuits against public participation. Sinds 27 juni 2023 werkt de EU aan deze regels die beogen ‘intimiderende’ rechtsprocedures tegen actiegroepen, journalisten en academici die deelnemen aan het publiek debat te ontmoedigen.
Van die regulering hopen klimaatclubs en hun juristen nu te profiteren. Bij de VU legde Bazelmans uit hoe Europese regels als Anti-SLAPP en ‘groene’ reguleringen tegen bedrijven ingezet kunnen worden. Een voorbeeld van zulke regulering – aangehaald door Bazelmans – is de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), die vorig jaar in werking trad. Deze richtlijn verplicht bedrijven met meer dan 200 medewerkers tot het rapporteren van hun CO2-impact en genomen sociale maatregelen voor ‘diversiteit’. Daar kwam recent de rapportageplicht voor bedrijven bij met meer dan 100 medewerkers. Die moeten bijvoorbeeld alle gereden zakelijke kilometers van hun werknemers rapporteren. Dit zijn voorbeelden van zogenaamde ESG-reporting, Environmental & Social Goals. Die ESG zijn de vertaling van de VN-klimaatdoelen (SDG) naar het bedrijfsleven. Dergelijke regulering kan als basis dienen voor rechtszaken tegen bedrijven die zich hier niet aan houden.
Vanuit de Nederlandse Bank en de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) in Basel werd in 2020 ook voor financiële instellingen zo’n ‘groene’ rapportageplicht ontworpen. Verantwoordelijk daarvoor was Frank Elderson, tegenwoordig bestuurslid van de Europese Centrale Bank (ECB), als voorzitter van het Network for Greening the Financial System. Dat netwerk leidde Elderson samen met Klaas Knot, directeur van De Nederlandse Bank. Hun juridisch adviseur bij die operatie was Irene van Heemskerk. Zij is directeur van het nieuwe Climate Change Centre van de ECB. Zij roemt de nieuwe vakvereniging Recht voor Klimaat op haar linkedin-pagina als een ‘goed initiatief!’ Milieudefensie heeft nu – tegelijk met de zaak tegen ING – ook een senior policy officer Greening the Financial Sector in dienst genomen, Jasper Blom. Deze was eerder directeur van het wetenschappelijk bureau van Groenlinks.
De centrale banken zitten dus nu op één lijn met Groenlinks en Milieudefensie. Elderson raakte kort geleden in opspraak, omdat hij het personeel van de ECB had verteld dat er bij die bank ‘geen plek meer is’ voor mensen die niet achter de klimaatdoelstellingen staan. “Ik wil die mensen niet meer”, zou hij hebben gezegd volgens een artikel in Politico. “Waarom zouden we mensen gaan inhuren die we eerst moeten herprogrammeren?” Die uitlatingen vielen slecht bij een deel van het personeel, berichtte Politico.
